İridyum 192 kabusu

Pendik'te fabrikalarda gaz ölçümü yapan bir şirkete ait olan otomobil, içindeki tehlikeli radyoaktif madde ile birlikte dün sabaha karşı çalındı. Gama Grafik adlı cihaz bilinçsiz bir şekilde açılırsa 30 metreye kadar ölümcül radyasyon yayılabilir.

Deka Test adlı şirketin operatörü Yasin Çiftçi ile sürücü Sebahattin Arı, dün sabaha karşı saat 04.00 sıralarında, şirketin Pendik Ankara Caddesi 85 numaradaki deposuna malzeme almaya geldiler. Çiftçi ve Arı, döndüklerinde, üzerinde kontak anahtarını unuttukları 34 DU 0245 plakalı metalik gri Fiat Palio marka otomobilin yerinde olmadığını gördüler.

Şirket yetkilileri, içinde radyoaktif madde bulunan otomobilin çalındığını, anında Türkiye Atom Enerji Kurumu'nun 172 numaralı acil telefonuna bildirdiler. Aynı anda polis ekipleri de alarma geçirildi. Araç dün saat 14.00 sıralarında, Pendik Ertuğrulgazi Mahallesi Poyraz Sokak üzerinde polis tarafından görüldü. Ancak polisi fark eden kimliği belirsiz kişiler, Kurtköy istikametine hızla kaçarak izlerini kaybettirdiler.

Deka Test Makine Mümessillik Sanayi ve Ticaret AŞ Yönetim Kurulu Üyesi Volkan Vural, radyografi cihazının, Gama Grafik adlı kurşun muhafazanın içinde bulunduğunu belirterek, "Cihazın içinde İridyum 192 adlı nükleer madde çekirdeği bulunuyor. Maddenin ömrü, 73 günde bir yarılanır. İyice etkinliği azaldığı ve ömrü bittiği zaman, biz bu cihazı, yurtdışından ithal ettiğimiz şirkete geri göndeririz. Yarılanma süresinden sonra kaybolsaydı, etkisi daha az olurdu. Çalındığı gün 37 günlüktü. Eğer kurşun muhafaza parçalanmazsa, kimseye zarar gelmez. Muhafaza parçalanırsa tabii ki tehlike var" dedi.

TAEK Acil Durum Hazırlık ve Koordinasyon Birim Başkanı Belgin Onat, Gama Grafik adlı ölçüm aletinin, çeşitli radyasyon kaynakları ile çalıştığını söyledi. Kurşunla kaplanan 30X20 santim ebadındaki cihazın kilitli olduğunu ve özel kumandayla çalıştığını anlatan Belgin Onat şunları söyledi:

"Üzerinde kocaman bir 'radyasyon' işareti var. 30 kilo ağırlığında. 30 metreye kadar etkili bir madde. Direk temas edildiğinde, bir iki saate kadar ölümle sonuçlanabilir. Ancak İkitelli'de 1999 yılında bulunan Kobalt-60 maddesinden daha zayıf. İkitelli'deki olayda hurdacılar kazma, kürek ve oksijen tüpleriyle üç gün uğraştıktan sonra çekirdeği ancak çıkarabilmişlerdi. Benzer bir olayın yaşanması küçük bir ihtimal. Bir de ortada garip bir durum var. Olay yalnızca bizim ve firmanın bilgisi dahilindeyken telefonla arayan biri bize arabanın çalındığını ihbar etti. Adını ve kimliğini belirtmeyen bu kişi, aracı çalan kişi olabilir. Yani ortada bir kasıt olabilir."

İridyum 192 bir izotoptur. İzotop, nötron sayıları aynı, proton sayıları farklı kimyasal element atomlarıdır. İridyum 192 ve Kobalt 60, boru kaynaklarının tahribatsız muayenesinde ve röntgen, görüntüleme gibi işlerde kullanılan cihazların içine yerleştirilir. Bu maddelerin ışınları, elektromanyetik ışınım adıyla bilinen genel türde bir ışınımdır. Röntgen ışınlarının yanı sıra elektromanyetik ışınım gamma ışınımlarını, morötesi ışınları, görünür ışığı, kızılötesi ışınları, mikrodalgaları ve radyo dalgalarını da kapsar. Bu maddeler, kalın kurşun blokların içinde muhafaza edilir ve taşınır. Kontrolsüz açıldıklarında, 30 metreye kadar ölümcül radyasyon yayarlar.

İstanbul İkitelli'de Ocak 1999'da meydana gelen nükleer kaza, dünyada 'en önemli kaza' statüsünde 20'nci sırada yer aldı. İkitelli'de hurdacılık yapan İlyas, Naki ve Murat Ilgaz, farkında olmadan Kobalt-60 maddesi içeren konteynırlardan birini, hurda olarak aldı. Ilgaz ailesinin 20 üyesi, hurda olarak satın aldıkları metallerin arasından radyoaktif özellikteki 'Kobalt 60' maddesi içeren konteynırı parçaladığı için yoğun radyasyona maruz kaldı. Aylarca tedavi gören aile üyeleri radyasyonun etkisiyle yıllarca kan kustu, kimisinin parmakları eridi. Bu arada KGB ajanı Litvinenko da Polonyum 210 adlı radyoaktif maddenin etkisiyle iki ayda 20 yıl birden yaşlanarak ölmüştü.