Çeyizlerin en kıymetli parçasıydı el yapımı yorganlar, ta ki yerlerine fabrikasyonları gelene kadar. Tavuskuşu ve karanfil gibi çeşit çeşit modellerle renkli satenlere işlenirdi nakış ustalarının el emeği göz nuru. Bir yorgan büyüklüğündeki odalarda işlenirdi, kışların en zarif nesnesi. Hem ısıtırdı, hem gözümüzü gönlümüzü açardı, ustaların binbir emekle eğile büküle diktiği yorganlar. Ellerinde iğne iplik, tahtadan bir yükseltinin üzerinde saatlerini, günlerini verirdi usta yorgancılar.

Türk ailesinin yaşamıyla da adeta özdeşleşen el yapımı satenli yorganlar, artık yerlerini fabrikasyon olanlarına terketti. Saatte onlarca, yüzlerce yorgan yapabilen makineler, yorgancı ustalarını ve o satenli pamuklu zarafeti de unutturdu bizlere. Her mahallede birden fazla yorgancı olan zamanlara özlem duyuluyor mu bilinmez ama, artık, o ustalardan parmakla sayılacak kadar az var. Ama yine de geleneklerini sürdürenler de yok değil.

Elyaf yorgan sağlıksız

Yaklaşık 15 yıldır yorgan diken Ercan Gürcan, son yıllarda el yapımı yorganlara gösterilen talebin arttığını söylüyor. Fabrikasyon yorganların piyasayı istila etmesinden ve hazır yorgan sektöründeki gelişmelerden dolayı, el yapımı yorganların hükümranlığının yıllar önce sarsıldığını anlatan Ercan Usta, elyaf yorganların sağlıksızlığını vurguluyor.

Ercan usta, el yapımı yorganların kalitesinin de, sıhhat ve kullanım rahatlığı açısından hazır yorganlardan kat kat üstün olduğunu söylüyor. "El yapımı yorganın kaliteli olmasını sağlayan şey, yapımında kullanılan yün veya pamuktur" diyen Ercan Gürcan, fabrikasyon yorganlarda kullanılan elyafın sağlıklı olmadığının altını çiziyor.

Yeni ustalar yetişmiyor

Motiflerini sadece ipek veya kadife yorganların üzerine işlemekle kalmayan el emeği ve göz nurunun işçileri olan yorgancılar, her motifi yüreklerimize de işlediler yüz yıllarca. Hünerli ellerde hayat bulan kumaşlar, iplikler, kış gecelerinin en şık dostu oldular aynı zamanda. Bu kış dostlarının arasında en çok tercih edilenleriyse, satenden ve ipekten yapılmış olanları oldu. Hâlâ da bunlar tercih ediliyor. Üzüm, karanfil, papatya ve tavuskuşu modelleri de en çok işlenen motifler arasında. Peki, kalan üç beş ustadan sonra bu nazik işçiliği kim üstlenecek? İşte ustaları üzen en önemli soru da bu zaten. Çünkü, genç nesilden bu zanaati icra edecek kişiler yetişmiyor. Gençlerin bu zanaate ilgi duymadığını söyleyen Ercan Usta, bir yorganın bir haftada bittiğini de ekliyor sözlerine. Yorgan fiyatlarının 150 milyon ila 180 milyon lira arasında değiştiğini belirten Ercan Usta, "Türkiye'de en iyi yorgan ustaları da Kilis ve Maçka'dan çıkar" diyor.

OKTAY MEHMET İSTANBUL