Daha önce kamunun elinde bulunan "imtiyazlı" ya da "doğal tekel" durumundaki işletmelerin, özelleştirilmeleri halinde özel tekel yaratmamaları için kamu adına "düzenlenmeleri" gereği, bilinen iktisadi bir gerçek...

Kamu adına karar verecek ve fakat özerk nitelikte olan oluşturulan düzenleyici kurullar, birçok ülkede bu nedenle iktisadi hayatın bir parçası durumuna gelmiş durumda.

Siyasi karar mekanizmasını parçalara ayıran, siyasetçinin yetkilerini azaltan bu tür uygulamalar AB'de ve ABD'de "genel" bir eğilimi; Orta Avrupa ülkelerinde ise, siyaset ile ekonomi yönetimi arasına popülist eğilimleri engelleyecek yeni mesafelerin konmasını da çerçeveleyerek iyice "baskın" olan bir eğilimi ifade ediyor.

Türkiye de bu yolu izliyor..

Ancak tartışmalı ve sıkıntılı bir şekilde…

2000 yılında yaşanan ekonomik krizden sonra, İMF talepleri çerçevesinde bu sürecin hızlanması, sadece özerk kurulların yapısına değil, üyelerine kadar uzanan tartışmaların varlığı, AKP'nin daha iktidar olmadan önce bu konuyu gündeme getirdiği, şu günlerde meseleyi yeniden ele almak için çalışmalar yaptığı bilinen gerçekler…

Bu tartışmalar doğal; zira özerk kurullar ile bu kurulları yönlendiren iktisadi ve politik eğilimler, dünyada, oluşmakta olan yeni bir yönetim düzeninin en kritik, en sembolik, en devingen yönlerinden birisine, dahası bu yeni yönetim modelin özüne işaret etmektedir.

Söz konusu model, "siyasi karar alanının yapısal ve düzenli bir şekilde daralması ya da parçalanması" mantığına oturmaktadır. Bu çerçevede yürütmenin, hatta yasamanın ve zaman zaman yargının bazı yetkilerinin özerk kuruluşlara devredilmesine vurgu yapmaktadır.

Uygulamanın arkasında yatan ana fikir, yani politik kararlarda değişmez bazı normlara göre siyasi ve ekonomik standartlaşma fikri ise, gücünü İMF, Dünya Bankası, AB Fonları vs gibi kurumsal liberalizmin geldiği son noktadan ve yeni normları belirleyen uluslararası hukukun iç hukuklara yansımasından almaktadır.

Bu noktada şunu da bilmek gerek:

Uluslararası nitelikte ya da gücünü uluslararası uygulamalardan alan hukuki düzenlemeler ile globalleşen ekonomik karar mekanizmalar karşısında siyaset mekanizmasının edilgin bir duruma gelmesi Batı'da dahi sıkıntılar yaratan bir durum.

Sıkıntının kaynakları ortadadır:

1. "Yönetim düzenlerinin çok başlı hale gelmesi ya da ülke içi iktidarın parçalanması"; ancak buna karşılık "ana politikaların çıkar ve siyasetten hiç de muaf olmayan uluslararası güç dengeleri tarafından belirlenmesi", örneğin IMF, Dünya Bankası gibi "uluslararası merkezlerin kurumlaştırıcı yani ilke koyan iktidar işlevini üstelenmesi"...

2. "Toplumsal ve siyasi denetimin yerini gitgide mutlak kabul edilen yeni normların alması"; fakat "bu normların global ölçekte baskın siyasi güç ve ona paralel olarak baskın iktisadi akım ve uygulamalar tarafından sürekli yenilenmesi"...

Bunlar global bir dünya düzeninin tartışılan, demokrasi kurumundan katılım mekanizmalarına, yönetim cihazlarından denetim süreçlerine kadar kalıcı etkiler bırakan, kendi içinde çeşitlenen bir talep ve kültür dünyasına karşılık merkezileşen ya da mutlaklaşan ekonomik politikalar ve uluslararası hukuk gibi paradokslar taşıyan yönleri.

Bunlar dünyanın sıcak akademik ve siyasi merkezlerinde en yoğun tartışılan, 11 Eylül sonrası ivme kazanan konular...

Yüzyıllık modernleşme ve onlarca yıllık demokratikleşme çatışmalarına şimdi de AB meselesi etrafında kilitlenen, AB ve dünyanın gidişatının ya da ana sorunlarını es geçen Türkiye için, belki, bunlar şimdilik uzaktaki meseleler...

Ne var ki, Türkiye bu sorunlara ne denli uzak durursa dursun, bu sorunların etkilerine maruz kalmaktan kendisini kurtaramıyor...

Daha önemlisi şu: Bu modelin yukarıda değindiğimiz kimi sıkıntılı ve tartışmalı genel sonuçlarının yanında, Türkiye uygulamasında ortaya çıkan başka ciddi sıkıntıları da var… Zira Türk sistemi her girdiyi olduğu gibi bu girdiyi de kendi meşrebine göre tanımlayıp, uyguluyor. Ülkedeki üst-kurul ya da özerk kurul uygulama ve tartışmaları da tam bu noktada karşımıza çıkıyor…

Batı'daki uygulamalardan farklı olarak bir kere bu kurumlar bizde özerk değildir. İkincisi siyaset gitgide bu kurumların denetimi için yapılan çatışmaları ifade eder hale gelmiştir. Üçüncüsü bu kurumların toplumsal açıdan temsil kabiliyetleri çok düşüktür. Dördüncüsü siyasetin kontrolünden çıkan her yetki devletin, devlet içindeki asli güçlerin kontrolüne girmektedir.

Ve bu yeni araçlar, bu ülkede değişim hattından çok, statükonun derinleştirilmesi hattında kullanılmaktadır.

ALİ BAYRAMOĞLU

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu