"Ümit Ünal" ismi, benim için öncelikle "Teyzem" anlamına gelir. Gencecik bir sinemasever olarak 1980'lerde ilk izlediğimde yüreğimi sızlatan (hadi itiraf edeyim, finaline doğru da düpedüz ağlatan), sonraki yıllarda ise televizyonda her yakalayışımda tekrar tekrar büyüsüne kapıldığım son derece iç burucu bir filmdi "Teyzem"... Halit Refiğ ustanın yalın ama etkileyici anlatımıyla bezeli bu gerçekçilik başyapıtında, Müjde Ar da sinema yaşamının en parlak performanslarından birini ortaya koymuştu. Sanırım, "Teyzem", tıpkı benim gibi bir çok sinemaseverde de benzeri türden izler bırakmıştır.

İşte, kısa süre önce İstanbul sinemalarında gösterime giren "Dokuz", anılarımızda önemli bir yer edinen bu sağlam filmin senaristinin ilk yönetmenlik denemesi...

Ünal, yalnızca "Teyzem" ile değil, "Hayallerim, Aşkım ve Sen", "Amerikalı", "Piyano Piyano Bacaksız" gibi diğer bazı önemli filmlerdeki senaryo çalışmalarıyla da yakından tanıdığımız bir genç kuşak sinemacımız...

Dar bir bütçe ile gerçekleş-tirdiği ilk uzun metajlı filmi "9", bu yılki İstanbul Film Festivali'nde önce sansürün gazabına uğradı, ardından da bu engeli aşıp -yasakçılara nazire yaparcasına- festivalin ulusal yarışma bölümünde en iyi film ödülünü kucakladı. Üstelik, bununla da yetinmeyip başrol oyuncularından Serra Yılmaz'a bir "en iyi kadın oyuncu" ödülü kazandırdı. Film, ayrıca bu yılın "en iyi yabancı film Oscar'ı"

aday adaylarından biri olarak, Türkiye'yi temsil etmek üzere, şu sıralarda Amerika yollarına düşmüş durumda...

Masum değiliz, hiç birimiz "9", İstanbul'un varoşlarından birinde işlenen gizemli bir cinayeti anlatıyor. Polis, semtteki metruk mekanlarda yaşayan "Kirpi" lakaplı meczup bir genç kızın vahşice öldürülmesi üzerine, mahalleden bir grup insanı gözaltına alır. Tüm film, sanık durumundaki bu kişilerin çapraz sorgulamaları çevresinde gelişir. Cinayet ve ona ilişkin bir dizi yan olayı da sorgu sahneleri sırasında araya giren "flash back"(geriye dönüş)lerden öğreniriz. Önceleri tamamı son derece masum gibi görünen bu sıradan insanların "Kirpi"nin ölümüyle olan bağlantılarına, kendi aralarındaki şaşırtıcı ilişkilere ve insan olarak daha bir çok zaaflarına tanık oluruz. Ve öykü boyunca adım adım ilerledikçe "aslında hiç kimsenin göründüğü kadar masum olmadığını" farkederiz.

Tamamen yaşayan bir dil ile kaleme alınmış ve her an çevremizde görebileceğimiz türden kanlı-canlı, "gerçek" kahramanlar ile oluşturulmuş senaryo, Ümit Ünal'ın bu alandaki bilinen ustalığını bir kez daha tescil ediyor.

Yorucu bir deneyim Filmin anlatım tekniğine gelince, "9"da herşeyin güllük gülistanlık işlediğini söylemek mümkün değil. Az sayıdaki flash-back haricinde güneş ışığına hiç açılmayan ve neredeyse tamamı tek bir kapalı mekanda geçen 9, olayları diyaloglarla (daha doğrusu polislere ifade verenlerin monologlarıyla) anlattığından dolayı, zorunlu olarak fazla "geveze" bir film.

Buna bir de sorgu odalarına özgü loş ışıklandırma eklenince, sinemayı ağırlıklı olarak bir "kafa boşaltma eğlencesi" olarak gören geniş bir kesim için 9, görsel açıdan seyri oldukça zor bir filme dönüşüyor. Yüzüklerin Efendisi ya da Harry Potter'ın ışıltısına takılıp kalmış sinemaseverler için tahammülü neredeyse imkansız bir 120 dakika var önümüzde.

Bu ağır anlatımı yönetmenin kişisel bir tercihi olarak saygıyla karşılasak da, seyirci ilgisi açısından üstlendiği büyük riski hatırlatmaya hakkımız var sanırım. Filmi, İstanbul İncirli sinemalarındaki ilk gösterim gününde 300 kişilik koca bir salonda tek başıma izlediğimi söylersem, neyi kastettiğim herhalde daha iyi anlaşılacaktır. Şimdilik yalnızca İstanbul'da gösterime giren 9'a, kentinizin salonlarına uğradığı takdirde "kayıtsız kalmayın" derim.

Hele de, 'polisiye sinema' ya da 'kara film' adına çok az yapıtın ortaya konulabildiği böylesine kısır bir dönemde bu çabanız, genç sinemacıların daha yetkin çalışmalar ortaya koyabilmesi için her zamankinden daha derin bir anlam kazanacaktır.

Ustalar döktürüyor

Öncelikle, 9'un oyuncu kadrosunun altını çizmek gerekiyor. Şunu hemen ifade edelim ki, film belki son 10-15 yıl içinde Türk sinemasında görülen en iyi "casting"i biraraya getiriyor. Belki kariyerinin önemli bir bölümünde vasat filmlerde ve yavan televizyon dizilerinde rol aldığından dolayı kendi adıma içimin pek de ısınamadığı bir oyuncu olan Ali Poyrazoğlu, bu filmde ise seven-sevmeyen herkesin önünde şapka çıkartacağı inanılmaz bir performans sergilemiş. Fikret Kuşkan, Cezmi Baskın, Serra Yılmaz, hepsi ama hepsi Türk sinema oyunculuğu adına son derece şık oyunculuk gösterilerine imza atmaktalar. Hele o Serra Yılmaz yok mu! Sırf bu "yetenek anıtı" kadın için dahi "Dokuz" belli bir ilgiyi hakediyor.