Türkiye’de 10 milyon kişinin “varis” problemi olduğunu belirten uzmanlar, estetik kaygının yanı sıra yaşam kalitesini düşürecek derecede şikayetlere de neden olan varisin oluşumuna yol açan etkenleri ve var olan varisleri artıran nedenleri anlatarak önemli önerilerde bulundu.
Bacaklarda ağrı, özellikle gece gelişen kramplar, şişme, kaşıntı, ciltte renk değişiklikleri. Estetik kaygının yanı sıra yaşam kalitesini düşürecek derecede şikayetlere de neden olan bu hastalığın adı, varis. "Toplardamarların genişlemesi" olarak tanımlanan varis günümüzde en sık görülen hastalıklardan biri. Öyle ki Amerika’da 50 yaş üzerinde nüfusun yüzde 50’sinde bu hastalık mevcut. Ülkemizde de kesin bir rakam olmamakla beraber, 10 milyonun üzerinde kişide varis olduğu tahmin ediliyor. Tedavi edilmediğinde ölüme yol açabilen ve kronik venöz yetmezlik adı verilen ciddi bir hastalığa da neden olabiliyor. Birinci derecede akrabalarda varis hastalığı olması ve ilerleyen yaş, varis oluşumunun önemli risk faktörlerini oluşturuyor. Bunların yanı sıra alınacak tedbirlerle önlenebilen risk faktörleri de mevcut.
Bacakta yüzeyel ve derin olmak üzere iki adet toplardamar sistemi mevcut. Ayrıca bu iki sistemi birleştiren toplardamarlar var. Atardamarlardan farklı olarak toplardamarlarda kapaklar bulunuyor. Bu kapaklar ayakta durduğumuzda ya da oturur haldeyken yerçekiminin etkisiyle kanın aşağıda toplanmasını önlüyor. Ayakta ya da otururken ayak bileğimizdeki toplardamar basıncı yaklaşık olarak 100 mHg oluyor. Hareket ettiğimizde ise kapaklarda bir problem yoksa bu basınç 0 – 10 mmHg ya kadar düşüyor. Eğer kapaklarda bir problem varsa kaçak dercesine göre basınç yüksek kalıyor, bu da ilerleyen zamanla beraber damarlarda genişlemelere ve yan damarlarda belirginleşmelere neden oluyor. Bu tablo da varis olarak tanımlanıyor.
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Hasan Karabulut varis oluşumuna yol açan veya var olan varisleri artıran etkenleri anlattı, önemli önerilerde bulundu.
Genetik yatkınlık varis hastalığının belki de en önemli ve değiştirilemez nedeni. Bu yüzden anne ve babada varis varsa, bu hastalığın gelişmesini beklemeden koruyucu tedaviye başlamak gerekiyor.
Obezitenin doğrudan varis hastalığına yol açtığı saptanmamakla birlikte fazla kilo nedeniyle az hareket etmek, buna bağlı olarak kapakların devamlı yüksek basınca maruz kalmaları ve baldır kaslarının yeterince çalıştırılmaması sonucu kan yukarıya doğru pompalanamıyor. Bu tablo da varis oluşumuna sebep olabiliyor.
Bacak bacak üstüne atmak ayak bileğindeki toplardamar basıncının yüksek kalmasına ve dizin o bölgedeki toplardamara baskı yapması nedeniyle kan akımında azalmaya yol açıyor. Bu durum da yeni varis oluşumu ya da oluşan varislerin artışına neden olabiliyor.
Uzun süre ayakta kalarak ya da sabit bir şekilde oturularak yapılan işlerde çalışmak varise yol açabiliyor. Atar damarlardan farklı olarak toplardamarlarda kapaklar oluyor. Bu kapaklar ayakta durduğumuzda ya da oturur haldeyken yerçekiminin etkisiyle kanın aşağıda toplanmasını önlüyor. Hareket ettiğimizde kapaklarda bir problem yoksa basınç 0 – 10 mmHg oluyor. Ayakta ya da otururken ise ayak bileğimizdeki toplardamar basıncı yaklaşık olarak 100 mHg’ye yükseliyor. Eğer kapaklarda bir problem varsa kaçak derecesine göre basınç yüksek kalıyor, bu da ilerleyen zamanda damarlarda genişlemeye, yan damarlarda belirginleşmelere yol açabiliyor.
Yüksek topuklu ayakkabılar, bacak kaslarının yürüme anında kanın yukarıya doğru pompalama fonksiyonlarını bozarak toplardamarların basınca maruz kalmalarına neden oluyor. Bu durum hem bacak ağrılarına hem de varis oluşumuna sebebiyet verebiliyor.
Az su içmek varis oluşumuna doğrudan neden olmuyor. Ancak hareketsiz olmak ya da derin toplardamarlarında yetmezlik olan kişilerde az su içilmesi durumunda “hemokonsantrasyon” denilen kanın şekilli elemanları artıyor ve buna bağlı olarak kan yoğunlaşıyor. Bu durum hareketsizlikle birleşince derin ven trombozu denilen derin toplardamar tıkanıklıklarına yol açabiliyor. Bu hastalık hem akciğere pıhtı atmasına neden olabiliyor, hem de iyileşme sürecinde toplardamarlarda kapak bozuklukları oluşturarak tromboz sonrası sendrom adı verilen kronik toplardamar rahatsızlıklarına neden oluyor.
Sıcak hava, kaplıca, sauna, güneşlenmek, kum banyosu… Bu faktörler doğrudan varis oluşumuna yol açmasalar da varisleri olan kişilerde kapaklardaki yetersizlik derecesini arttırarak varislerin çoğalmasına yol açabiliyor. Bunun nedeni ise sıcak havanın damarları genişletmesi ve mevcut olan kapak yetersizliklerinin kaçak seviyesini yükseltmesi. Bu tablo da varislerin genişlemesi veya yeni varis oluşumlarıyla sonuçlanıyor.
Doğum kontrol hapları da varis oluşumuna sebebiyet verebiliyor. Doğum kontrol ilaçlarının içinde yer alan hormonların damarların artışına neden olabilmesinin dışında belki de oluşturdukları en önemli problem, derin toplardamarlarda yetersizliği olan hastalarda tromboza (pıhtılaşma) yol açabilmeleri. Bu tablonun en önemli komplikasyonu ise pıhtıların koparak akciğere gitmesi (akciğer embolisi ) ve ölüme kadar gidebilecek problem oluşturabilmesi.
Alkol yeni varis oluşumuna neden olmuyor. Ancak toplardamarlar üzerine genişletici etkisiyle toplardamarlarda kaçak derecesini arttırması ve hareketsizliğe yol açması yüzünden toplardamarlarda basıncı artırarak mevcut varislerin çoğalmasına neden olabiliyor.
Hamilelikte gerek hormonal değişikliklerin gerekse karın içerisinde büyüyen bebeğin toplardamar üzerine baskı yapmaları, buna bağlı olarak bacaklarda basıncın artması sonucunda varisler belirgin olmaya başlıyor ya da artıyor. Burada yine önemli olan derin toplardamar kapaklarında yetersizlik olup olmaması. Eğer derin toplardamarlarda yetersizlik varsa bu sorunu yaşayan hamilelerin doğum öncesi ve sonrasında yakından takip edilmeleri gerekiyor.
