Berat kelimesi, Arapça "berâet" kelimesinden Türkçeleşmiş ve yeni anlamlar kazanarak zenginleşmiş bir kelimedir. "Berâet", borçtan, suçtan, cezadan, hastalıktan kurtulmak/iyileşmek/uzaklaşmak/temizlenmek anlamlarına gelir. Kelimenin kök anlamı, "kurtulmak/iyileşmek"tir. Ayrıca, "yazı, belge" anlamı da kazanmıştır.

Dinî anlamıyla berâet, "günahlardan/kötülüklerden arınmak/temize çıkmak, ilâhî af ve rahmete nail olmak/erişmek"tir. Berat Gecesi'ne "Şaban'ın yarısı gecesi (leyletü nısfi Şa'bân), mübarek gece (leyle-i mübarek), rahmet gecesi (leyle-i rahmet), sakk (belge, ferman) gecesi (leyle-i berat/ferman) de denmektedir.

Hz.Peygamber (s.a.), üç aylar içinde Şaban ayı gelince, tam bir Ramazan ruhuna bürünürdü. Bu aya, daha bir özen gösterir, ibadet ve âhiret havasına girerdi. Bu anlamda, Hz.Peygamber (s.a.), şöyle buyurmuştur: "Receb ayı, Allah'ın; Şaban ayı, benim; Ramazan ayı ise, müminlerin ayıdır." (Ali el-Müttekî, Kenzu'l-Ummâl, 12/310, no: 35164)

BERAT GECESİ: KADERİN/MUKADDERÂTIN YILLIK PROGRAMI

Berat Gecesi (Leyletü'l-Berâet:kurtuluş gecesi), hicrî/kamerî takvimdeki Şaban-ı Muazzam ayının 15. gecesidir. Geleneksel anlayışta, bu gece, mahlûkâtın bir yıl içindeki rızıklarına, zengin veya fakir, aziz veya zelil olacaklarına, ecellerine ve hacıların sayılarına ait bilgilerin, Allah Teâlâ tarafından, uygulanmak üzere görevli meleklere intikal ettirildiği kabul edilmektedir.

KUR'AN'IN LEVH-İ MAHFUZDAN İNDİRİLMESİ

İlk müfessirlerden İkrime ve bir grup bilginin kabulüne göre, Berat Gecesi, Kur'an-ı Kerim'in Levh-i Mahfuz'dan topluca dünya semasına indirildiği gecedir; Kadir Gecesi'nde de parça parça indirilmeye başlamıştır. "Apaçık kitaba yemin olsun ki, biz Kur'an'ı mübarek bir gecede indirdik. Biz, gerçekten uyarıcıyız. O mübarek gecede, her hikmetli iş, katımızdan bir emirle, ayırt edilir. " (Duhân, 44/2-5) Belirtildiği gibi, pekçok müfessir, âyetteki "mübarek bir gece"nin, Berat Gecesi olduğu yorumunu yapmıştır. Çoğunluğun kabulüne göre ise, bu mübarek gece, Kadir Gecesi'dir.

Bu yorumlara uyarak, Berat gününü ve gecesini, Kur'an-ı Kerim ve Kur'an-ı Kerim'le ilgili kitaplar okuyarak değerlendirmekte yarar bulunuyor.

BERAT GÜNÜ ORUCU

Bilindiği gibi, Hz.Peygamber'in (s.a.) Şaban ayıyla ilgili özelliklerinden birisi, Hz.Ayşe'nin (r.a.) "Rasulullah'ın Şaban ayındaki kadar oruçlu olduğu bir ay görmedim." (Müslim, sıyâm, 175) diyerek bildirdiği gibi, çok oruç tutmasıdır. Hz.Peygamber'in (s.a.) Berat günüyle ilgili tavsiyelerinden biri, gündüzün oruçlu geçirilmesidir: "Şaban ayının yarısı gelince; gecesini namazla (kıyam ederek), gündüzünü oruçla geçirin.(..)" (İbn Mâce, ikâmetu's-salât, 191, no: 1388) Ayrıca Hz.Peygamber (s.a.), bir kişiye hitaben "Sen bu ayın (Şaban'ın) ortalarında bir oruç tuttun mu?" diye sordu. O kişi, "Hayır, tutmadım." cevabını verdi. Bunun üzerine Hz.Peygamber (s.a.), şöyle buyurdu: "Öyleyse, Ramazan'dan çıkıp iftar ettiğinde (bayramdan sonra), o tutmadığın oruç yerine, iki gün oruç tut." (Müslim, sıyâm, 200) Bu uyarı, Berat günü orucunun çok sevaplı, başka günlerdeki iki günlük nafile oruca denk olduğunu belirtmektedir.

BERAT GÜNÜ KABİR ZİYARETİ

Berat gününde Hz.Peygamber (s.a.), kabirleri ziyaret etme sünnetindeydi. Hz.Ayşe'den rivayete göre, Hz.Peygamber (s.a.), Şaban ayının 15. gecesi, evden çıkarak Bakî Mezarlığı'na gitmişti. Hz.Ayşe'nin (r.a.) kendisini izlediğini görünce, şöyle buyurdu: "Allah (cc), Şaban ayının yarı (onbeşinci) gecesi, dünya göğüne tecelli eder ve Kelb kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısından daha fazla kulunu affeder." (Tirmizî, savm, 39, no: 739; Nesâî, ikâmetu's-salât, 191) Cebrâil (a.s.) gelerek, Hz.Peygamber'in (s.a.) mezarlıkta şöyle dua edebileceğini söylemiştir: "Ey mü'minler ve müslimler diyarının insanları! Size, selâm olsun! Allah, bizden önce gidenlere de, sonrakilere de merhamet etsin! İnşallah, ileride biz de sizlere kavuşacağız." (Müslim, cenâiz, 103; Nesâî, emr bi'l-istigfâr, 103)

Müslümanlar, Berat gününde, Hz.Peygamber'in (s.a.) sünnetine uyarak, vefat etmiş akraba, dost ve sair Müslümanların kabirlerini topluca ziyaret etmelidirler.

AF VE DİLEK GECESİ: RAHMET VE MAĞFİRETİN DÜNYAYI KAPLAMASI

Hz.Peygamber (s.a.), Berat Gecesi'nde Yüce Allah'ın dünya semasına tecelli ederek, tövbe edenleri affettiğini, rızık dileyenlere rızık, şifa dileyenlere şifa verdiğini, her ne istenirse karşılık verdiğini belirtmektedir: "Şaban ayının yarısı gelince; gecesini namazla, gündüzünü oruçla geçirin. Allah, güneş batınca (rahmetiyle) dünya göğüne (semasına) tecelli eder ve şöyle der: 'Benden af dileyen yok mu, affedeyim. Rızık isteyen yok mu, rızık vereyim. Şifa isteyen yok mu, şifa vereyim.' Bu, böylece 'var mı, var mı.." diye şafak sökünceye kadar sürer." (İbn Mâce, ikâmetu's-salât, 191, no: 1388) Hz.Peygamber (s.a.), Yüce Allah'ın engin affını şöyle belirtir: "Allah (cc), Şaban ayının onbeşinci gecesi, dünya göğüne tecelli eder ve Kelb kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısından daha çok kulunu affeder." (Tirmizî, savm, 39, no: 739) Hz.Peygamber (s.a.), Berat Gecesi kıldığı namazı bitirdikten sonra, Hz.Ayşe'ye "Bu gece, hangi gecedir, biliyor musun?" diye sordu. Hz.Ayşe (r.a.) "Allah ve Rasulü daha iyi bilir" cevabını verdi. Hz.Peygamber (s.a.), şöyle buyurdu: "Bu gece, Şaban'ın 15. gecesidir. Yüce Allah, Şaban'ın 15. gecesinde, Kelb kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısından daha çok insanı cehennemden kurtarır. Ancak, kendisine şirk koşanların, Müslümanlara karşı kin ve düşmanlık besleyenlerin, akrabalarıyla bağını koparanların, kibirlilerin, ana-babasına isyankâr olanların ve içki içmeye devam edenlerin yüzüne bakmaz." (İbn Mâce, ikâmet, 191)

Başka bir hadise göre Hz.Peygamber (s.a.), Berat Gecesi'nde affın kapsamı dışında kalacakları, şöyle belirtmiştir: "Allah (cc), bu gece, bütün Müslümanları bağışlar. Yalnız kâhin, büyücü, çok kin güden, içkiye düşkün/müptelâ olan veya ana-babasıyla bağını koparan yahut zina düşkünü olanlar bunun dışındadır." (Ahmed bin Hanbel, Müsned, 2/176; Münzirî, et-Tergîb ve't-Terhîb, Beyrut 1968, 2/118 Ayrıca bk. Ali el-Müttekî, age, 12/316, no:35184)

Berat Gecesi, içlerinde Allah'a kulluk görevini yerine getirmede kusur ve eksikleri bulunduğu sızısı olanların, Yüce Allah'a yönelerek, engin rahmet, şefkat ve mağfiretine sığınabilecekleri, karardığını düşündükleri gönüllerini tövbe ve istiğfarla arındırabilecekleri, çok özel bir gecedir. Böylece, Allah'a kul olma bilincinin bileyilendiği ve keskinleştirildiği, yepyeni bir yaşantıya dönülebilir.

BERAT GECESİ'NİN İHYASI

Berat Gecesi, namaz kılarak ve tövbe istiğfar duası yapılarak ihya edilmelidir.

Berat Gecesi Namazı

Hz.Peygamber (s.a.), Hz.Ayşe'nin (r.a.) anlatımına göre, Berat Gecesi kalkıp namaz kılmış ve secdede -yukarıda verdiğimiz- uzun duayı yapmıştır. Buna göre, Berat Gecesi'ne özgü bir namaz yoktur, ama Hz.Peygamber'in (s.a.) yaptığı gibi bir namaz kılıp, secde halinde af ve dilek duasında bulunulabilir. Ayrıca Hz.Peygamber (s.a.), berat orucunda belirtildiği gibi, Berat Gecesi'nde namaz kılmayı da tavsiye etmiştir.

Berat Gecesi Duası

Hz. Peygamber'den (s.a.) Berat Gecesi'ne özgü özel bir dua nakledilmez. Ancak Hz.Ayşe (r.a.), Hz.Peygamber'in (s.a.) Berat Gecesi kıldığı namazın secdesinde şöyle dua ettiğini anlatıyor:

"Allahım! Gazabından rızana sığınıyorum. Cezandan affına sığınıyorum. Allahım! Senden, yine sana iltica ediyorum. Sana yaptığım senâyı (övgüyü), senin kendine yaptığın senâ ölçüsünde yapmaktan âciz olduğumu itiraf ederim. Senin komşuluğun ve yakınlığın, azizliktir. Senin senâ ve övülmen yücedir. Senin ordun mağlup edilemez. Sen, vaat ettiğin şeyde, vaadinden dönmezsin. Senden başka tanrı, senden başka mabud yoktur." (Müslim, salât, 222)

Hz.Peygamber'in (s.a.) bu duası, Berat Gecesi'ne çok yakışan, tam bir iltica, sığınma ve bağışlanma duasıdır. Benzer bir duayla, Yüce Yaradan'a sığınıp her türlü günah ve kötülükten bol bol ve içtenlikle tövbe istiğfar edilebilir.

Ayrıca, Hz.Peygamber'in (s.a.), Hz. Ayşe'nin (r.a.) sorusu üzerine Kadir Gecesi'nde yapılmasını tavsiye ettiği dua, bütün zamanlara olduğu gibi, Berat Gecesi'ne da yakışan ve uygun düşen bir duadır:

"Allahım, sen çok affedicisin, affetmeyi seversin; beni de affet." (Tirmizî, daavât, 84)

Berat Gecesi Yardımseverliği

Her zaman olduğu gibi, Berat Gecesi'nde de yoksullar ve kimsesizler sevindirilmelidir. Özellikle Ramazan ayı yaklaştığı için, Ramazan hazırlığına katkı sağlayacak yardımlar, daha anlamlı ve yararlı olur.

Berat Kandiliniz kutlu, affedilişlere ve arınmalara vesile, yepyeni başlangıçların durağı olsun.

VECDİ AKYÜZ

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu

Online İlan