İş Güvencesi Yasası1, özellikle İş Kanunu'nun hizmet akdinin bildirimli (haksız) feshine ve toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümlerini değiştiren bir kanundur ve 15 Mart 2003 tarihinde yürürlüğe girecektir. Ve bu Kanun, geçerli sebeplerle hizmet akdinin işveren tarafından İş Kanunu'nun 4773 sayılı Yasa ile değişik 13. maddesi uyarınca, bildirimli feshine imkan tanımaktadır. Bayrama giriş nedeniyle, seri yazının, bayramdan sonra yayınlanması mümkün olacağından, bu aşamada, sadece Yasa'nın önemli bir kavram ve müessesesini ele almak uygun olacak.

"Feshin geçerli sebebe dayandırılması"başlığı ile düzenlenen 13/A. maddesi, "On veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan ve işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili niteliğinde olmayan bir işçinin belirsiz süreli hizmet akdini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır."hükmüyle, hizmet akdinin feshinin geçerli bir sebebe dayanması gereğini düzenlemiştir.

Burada sözkonusu edilen geçerli nedenler, işçinin yeterliliğinden, davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan nedenlerdir. Hangi hallerin bu anlamda geçerli neden olduğu veya olmadığı konusunda çıkacak uyuşmazlıkların bağımsız yargı organlarının kararlarıyla somutlaşması beklenmektedir. Başta Almanya olmak üzere Avrupa ülkelerinde çok sayıda yargı kararı, uygulamaya bu yönde ışık tutmaktadır. Bunlardan yargı sistemimizin de yararlanabilmesi amacıyla madde gerekçesi, Bilim Komisyonu tarafından çok ayrıntılı biçimde yazılmıştır. Şöyle ki :

"İşçinin yeterliliğinden ve davranışlarından kaynaklanan geçerli sebepler İş Kanunu"nun 17. maddesinde belirtilenlerin dışında kalan ve işyerlerinde işin görülmesini önemli ölçüde olumsuz etkileyen sebeplerdir. Bunlara örnek vermek gerekirse;

1.İşçinin yetersizliğinden kaynaklanan sebepler : Ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışma; gösterdiği niteliklerden beklenenden daha düşük performansa sahip olma, işe yoğunlaşmasının giderek azalması; işe yatkın olmama; öğrenme ve kendisini yetiştirme yetersizliği, sık sık hastalanma, çalışamaz durumuna getirmemekle birlikte işini gerektiği şekilde yapmasını devamlı olarak etkileyen hastalık, uyum yeterliliğinin azlığı, işyerinden kaynaklanan sebeplerle yapılacak fesihlerde emeklilik yaşına gelmiş olma gibi hallerdir.

2.İşçinin davranışlarından doğan sebepler : İş Kanunu'nun 17. maddesinde belirtilen derhal fesih için öngörülen sebepler niteliğinde olmamakla birlikte, işçinin hizmet akdine aykırı davranışları olabilir. Bunlara örnek olarak işverene zarar vermek yada zararın tekrarı tedirginliğini yaratmak; işyerinde rahatsızlık yaratacak şekilde çalışma; arkadaşlarından borç para istemek; arkadaşlarını işverene karşı kışkırtmak; işini uyarılara rağmen eksik, kötü ve yetersiz olarak yerine getirmek; işyerinde iş akışını ve iş ortamını olumsuz etkileyecek bir biçimde diğer kişilerle ilişkilere girmek; işin akışını durduracak şekilde uzun telefon görüşmeleri yapmak, sık sık işe geç gelmek ve işini aksatarak işyerinde dolaşmak gibi haller verilebilir.

İşçinin yetersizliğinden veya davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde olumsuzluklara yol açması halinde geçerli sebepler olarak feshe neden olabilirler. İşçinin sosyal açıdan olumsuz bir davranışı, toplumsal ve etik açıdan onaylanmayacak bir tutumu işyerindeki üretim ve iş ilişkisi sürecine herhangi bir olumsuz etki yapmıyorsa geçerli sebep sayılamaz.

Geçerli sebeplerle fesih işlemine yol açabilecek önemli işyeri gereklerinin bulunması hali işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından kaynaklanabileceği gibi, işçiyle bağlantısı olmaksızın da ortaya çıkabilir.

3.İşletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan sebepler : İşyerinden kaynaklanan geçerli sebepler, işyerinin dışından veya içinden kaynaklanan sebepler olarak iki yönde değerlendirilebilir.

a) İşyeri dışından kaynaklanan sebepler : Sürüm ve satış olanaklarının azalması; talep ve sipariş azalması; enerji sıkıntısı, ülkede yaşanan ekonomik kriz, piyasada genel durgunluk, dış pazar kaybı, ham madde sıkıntısı gibi sebeplerle işyerlerinde işin sürdürülmesinin olanaksız hale gelmesi,

b) İşyeri içi sebepler ise : Yeni çalışma yöntemlerinin uygulanması, işyerinin daraltılması, yeni teknolojinin uygulaması, işyerlerinin bazı bölümlerinin kapatılması, bazı iş türlerinin kaldırılması gibi sebepler olabilir.

Bu uygulamaya giderken işverenden beklenen, fazla çalışmaları kaldırmak, işçinin rızası ile çalışma süresinin kısaltılması ve bunun için mümkün olduğu ölçüde esnek çalışma şekillerinin getirilmesi, işi zamana yayarak işçileri başka işlerde çalıştırma yolları arayarak, işçiyi yeniden eğiterek sorunu aşması ve feshe en son çare olarak bakmasıdır. Bu nedenle geçerli sebep kavramına uygun yorum yaparken sürekli olarak fesihten kaçınma olanağının olup olmadığı araştırılmalıdır.

Maddede ayrıca özellikle fesih için geçerli sebep oluşturmayacak hususlar da tek tek ve ayrıntılı bir biçimde sayılmıştır. Böylece iş mevzuatı ile özellikle güvence altına alınmış olan bazı hak ve özgürlükler hiçbir şekilde fesih için geçerli bir sebep oluşturmayacaklardır. Bu konu yoruma yer vermeyecek bir biçimde hükme bağlamıştır."

Gerekçede yer alan açıklamalar dışında, yasakoyucu geçerli sebepleri, sayarak belirleme yoluna gitmemiş, bu konuyu yargının takdirine bırakmış; ancak !3/A maddesi, fesih için geçerli bir sebep saymayarak, geçerli sebep kavramını olumsuz açıdan tanımlamayı öngörmüştür. Yasada "fesih için geçerli sebep oluşturmayan haller"de sayılmıştır ki bunlar, temel insan hakları veya sendikal örgütlenme haklarıyla ilintilidir. "Geçerli Sebep oluşturmayan haller" hakkında ayrı bir yazı yazacağım.

TAHSİN SINAV

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu