Bugünlerde herkes insan haklarına atıfta bulunuyor, insan haklarına riayet etmeyen ülkeler dışlanıyor, kendilerine yaptırımlar uygulanıyor. Bizde de insan haklarından sorumlu bakanlık ve bu hakların uygulanmasını denetleyen kurul var. Bütün bunlar güzel, insanın elbette hakları vardır, ancak insan hakları kavramı ve uygulamasının tarihi anlatılırken ve bu evrensel değeri insanlığa kazandıran merciler/kaynaklar araştırılırken başlangıç olarak Magna Carta'nın zikredilmesi, bunu bizimkilerin de yapması güzel, doğru ve insafla bağdaşır değildir. Çünkü insana ödevler veren, bu ödevlerini yerine getirebilmesi için hak ve özgürlükler de bahşeden Allah'tır; Allah bunu ilk peygamberinden itibaren yapmıştır, yarattığı insanların yine kendi koyduğu kanunlar çerçevesinde gerçekleşen gelişmelerine paralel olarak -daha sonra gönderdiği peygamberler aracılığı ile- hak ve ödevleri de genişleterek açıklamıştır.

Önce Magna Carta'ya bakalım:

"Kral "Yurtsuz" John ile baronlar arasında Runnymede çayırında imzalanmış olan belge. Kıran kırana bir savaşın sonucunda, kralın baronlara yenilmesiyle kabul edilmiş olan 'Büyük Özgürlük Fermanı'.

Magna Carta'yı oluşturan 63 madde İngiliz feodal toplumunun çeşitli sınıf, katman ve kurumlarının geleneksel olarak sahip oldukları hak ve özgürlükleri güvenceye bağlamaktadır. Bu sınıflar içinde en önemlisi baronlardır.

Magna Carta zikrettiği bu temel hak ve özgürlükleri güvenceye de bağlamıştır. Bu haklar, 1) Adalet satılmaz, reddedilemez, geciktirilemez, 2) Suçsuza ceza verilemez, 3) Ceza suçla orantılı olmalı, 4) Zoralım yasak, 5) Kendilerinin izni olmadan uyrukların araçları kullanılamaz, 6) Ülkeye giriş ve çıkış serbesttir, 7) Tam bir ticaret serbestisi vardır..."

Bu fermanın tarihi 1215'tir. İslam ise 610 yılında vahyedilmeye başlamıştır. Yirmi üç yıl devam eden vahiy, hem sözleri hem de içeriği Allah'tan olan Kur'an ile, sözleri Peygamberimiz'e, içeriği Allah'a ait bulunan hadislerde kaydedilmiştir. Bu iki kaynağa baktığımızda şunları görüyoruz:

1. Hz. Peygamber kanalıyla ilan edilen insan hak ve ödevleri, bunu isteyen ve bunun için savaşan fert ve gruplara yenilerek, mecbur kalınarak değil, insan buna layık olduğu için verilmiştir ve İngiltere'de olanların aksine, bu hakların verilmesine karşı çıkanlarla mücadele edilmiştir.

2. Hz. Peygamber'in açıkladığı ve uyguladığı insan haklarına göre, toplumun lideri ve devletin başı olan kendisi, yakın dostları ve sıradan insanlar arasında haklar bakımından bir fark, bir ayrıcalık yoktur. Nimetler de külfetler de eşit paylaşılmaktadır.

3. İslam'ın insan ve insan hakkı anlayışında -temel, insan olmaya bağlı haklar bakımından- soy, ırk, renk, bölge, ekonomik seviye ve din farkına bağlı ayrımlar ve ayrıcalıklar yoktur. Her insanı bir tek Allah, aynı maddeden yaratmıştır, bütün insanlar, kök bakımından bir ana ile bir babanın çocuklarıdır. Renklerin, dillerin, sosyal gurupların (kavim, kabile, sonraları milletlerin) yaratılmasının hikmeti kimlik edinmeyi, tanınmayı, tanışmayı kolaylaştırmak ve dayanışmayı mümkün kılmaktır. Arab'ın başkalarına, beyazın siyaha, erkeğin kadına -insan olma, ödev alma ve haklardan yararlanma yönünden- bir üstünlüğü yoktur. Üstünlük ve fark ancak güzel ahlak ve bazı haklara (liyakate bağlı olanlarına) kişiyi ehil (uygun, elverişli) kılacak niteliklerin kazanılması ile elde edilebilir.

4. Kişinin canı, malı, namusu, şerefi, özgürlüğü, meskeni, özel hayatı korunmuştur, dokunulamazdır. Din ve düşünce, seyahat, sığınma, çalışma, ticaret yapma, kamu hayatına katılma ve görev alma hak ve özgürlüğü vardır. İslam öncesinden gelen köleler özgürlüğe kavuşturulur (bunun için tedbirler alınmıştır). Müslüman olmayanlar İslam'a girmeye zorlanamaz, kamu düzenini bozmadıkları ve güvenliği tehlikeye sokmadıkları sürece kendi inanç ve hayat tarzlarını sürdürürler.

5. İçerde ve dışarda haksızlığa uğrayan, güçsüz olduğu için güçlü tarafından ezilen, sömürülen ve baskı altında tutulan insanların (Müslüman olsun olmasın) imdadına koşmak, haklarını korumak Müslümanlar'ın (toplumun, ümmetin, devletin) vazifesidir.

6. Hem İslam toplumunun içinde hem de dünya yüzünde Müslüman olmayanların, başta hayat hakları olmak üzere temel insan hakları vardır, bunlara dokunulamaz, uluslararası sözleşmelere riayet edilir, barış isteyenle barış yapılır, savaşın sebebi ne zorla İslam'a sokmak ne de maddi menfaat elde etmektir; sebep karşı tarafın haksızlığı, tecavüzü ve barışa yanaşmamasıdır.

Buraya kadar sıraladığım ve sıralamadığım hak ve özgürlüklerin kaynağı vahiydir, isteyenler bunu kaynaklarda görebilirler. Bu hak ve özgürlükler kağıt üzerinde de kalmamış, bazı kusurlarla beraber genel olarak İslam tarihi boyunca uygulanmıştır. 15. yüzyılda, İspanya'dan kaçarak canlarını kurtaran Yahudiler'in Fatih'e sığındıklarını bilmeyen yoktur. Gerçek bundan ibaret iken, tarihte insan hakları uygulamasını 1215 tarihli bir sözleşme ile ve Batı'dan başlatmak büyük haksızlıktır. Buna Müslüman aydınların (bakanların, öğretim üyelerinin, yazarların...) katılmaları ise, haksızlığa ek olarak büyük ayıptır.

HAYRETTİN KARAMAN

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu