CHP’nin Kürtlerle geçmişi genetik ve toplumsal bir hafıza oluşturdu. Geçmişi geçmişte bırakmak bu acıları yaşayanlar için pek mümkün olmuyor. Bitti mi, hayır bitmedi. Yazı dizimizin dördüncü bölümünde daha yakın tarihe gidip, CHP ‘zihniyeti’nin darbe dönemlerini ele alacağız. Ve günümüzdeki Kürt sorunu her ne kadar bir terör sorunuysa da, o yola döşenen taşları işaret edeceğiz. Yakın dönem Osmanlı ve Kürt tarihi üzerine araştırmalar yapan Sinan Hakan, Kürt toplumunun hafızasında Şeyh Said, Dersim, Zilan benzeri kelimelerle sembolleşen bu dönem olayları, günümüz Kürt sorununun dahi duygusal zeminini teşkil eden sosyopsikolojik unsurlardan bazıları olduğunu hatırlatır: “CHP’yi sadece tek parti dönemi üzerinden değerlendirmek de hatadır. AK Parti hükümetleri döneminde hendek olaylarına kadar Türkiye’de Kürt meselesinin demokratik bir çerçevede çözümüne yönelik icraatların en büyük muhaliflerinden biri CHP ve temsil ettiği anlayışın olduğu unutulmamalıdır.”
İSTİKLÂL MAHKEMELERİ
İdamların istatistikleri hiçbir zaman tutulmadı. Resmi kayıtlara göre birkaç yüz, gayri resmi rakamlar ise binlerle ifade ediliyor. Necip Fazıl Kısakürek, “Kürt Feryadı” yazısında, İstiklâl Mahkemeleri’nin dehşetini, “Beraber mahkûm olmuşsa, önce oğulu idam edip babaya seyrettiriyor, sonra babayı asıyorlardı” diye anlatır.
İSYAN BASTIRMA YÖNTEMLERİ
Sel harekâtı: İttihat ve Terakki ile Cumhuriyetin ilk on beş yılında kullanılan isyan bastırma yöntemlerindendir. Sel harekâtıyla, tüm bölge eşgüdüm halinde hedef alınır, kurunun yanında yaşın da yandığı süpürme ve temizlik operasyonları gerçekleştirilirdi. Koçgiri’de, Dersim’de düzenlenen Tertele ve Kıyım harekâtları ‘sel’ harekâtına örnek olarak gösterilebilir. Evler, köyler, yakılmış, hayvanlara, tahıla el konulmuştur. İnsanların kaçması için bölgenin bir tarafı açık bırakılır, bölge tamamen insandan arındırılana kadar harekât devam eder.
49’LAR HAREKETİ
Dersim olaylarından sonra Kürtler bir daha kendine gelemedi. 1959 yılında meydana gelen 49’lar hareketi ve Sivas Kampı dışında 60 ihtilaline kadar Kürtlerle ilgili bir gelişme yaşanmadı. 49’lar hareketi de, Musul’da meydana gelen ayaklanmada öldürülen bazı Türkmen liderlerin misillemesi yerine, ‘kaç kişi öldürüldüyse o kadar Kürt öldürülmeyi’ teklif eden CHP Niğde Milletvekili Asım Eren sayesinde yaşandı. Bu söylemi protesto etmek için “dilekçe yazmak, Kürtçe şiir yayınlamak” gibi faaliyetler gerçekleştirildi. İçlerinde Musa Anter’in de yer aldığı 50 kişi gözaltına alındı. Aralarından bir kişi vefat edip mahkemeye çıkamadığı için davaya ‘49’lar’ adı verildi.
SİVAS KAMPI
KÜRDÜM DİYENİN YÜZÜNE TÜKÜRÜRÜM
1960 ihtilalini yapan kadronun Kürt sorununa bakışı Cumhuriyet’in resmi ideolojisiyle aynıydı. İhtilalin cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Diyarbakır’da yaptığı konuşmada resmi ideolojinin görüşlerini çok net bir şeklide ifade eder: “Bu memlekette Kürt yoktur, Kürdüm diyenin yüzüne tükürürüm.”
PKK KURULUYOR
Bir dönem sessizliğin ardından çeşitli hareketler, dernekler, partiler kuruldu. Bunlardan günümüzde de en çok konuşulanı asker, sivil, çoluk çocuk dinlemeden katleden PKK (Kürdistan İşçi Partisi)’dır. PKK, 27 Kasım 1978 tarihinde Diyarbakır’ın Lice ilçesinin Fis köyünde yapılan bir toplantıda Abdullah Öcalan liderliğinde kuruldu. Kurulduğunda Marksist-Leninist bir anlayışla, bağımsız, birleşik Kürdistan hedefiyle ortaya çıktı.
SEKÜLER BİR KÜRT HAREKETİ
Diyarbakır Cezaevi
PKK, 1978 tarihinde kurulmuş olsa bile Türkiye’deki ilk silahlı eylemini 15 Ağustos 1984’te Siirt’in Eruh ve Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde gerçekleştirdi. Bu arada 80 darbesi yaşanmış, Diyarbakır Cezaevi adeta bir Kürt etnisite akademisi gibi PKK saflarına militan yetiştirmişti. “İşkencecisiyle oturup çay içen adam” olarak hatırlanan Mehmet Selim Dindar, bir röportajında şu ifadeleri kullanır: