Enflasyonla yaşamak ya da yaşamamak… Yaşamamak derken komple yaşamamayı kastediyorum. Türkiye için de tartışmıyorum. ABD’den başlayıp tüm dünyaya yayılacak herkesin birbirinden ucuza mal almak için uğraş vereceği bir iklimi kastediyorum. Kapitalizm ve enflasyon ilişkisi araba ile motor benzetmesiyle tarif edilir. Gelin ben size daha yerinde bir somutlaştırma yapayım; Kapadokya’nın bir sembolü haline gelmesiyle dünyada artık Türkiye’ye has bir binek olarak görülen sıcak hava balonu üzerinden örnek
Enflasyonla yaşamak ya da yaşamamak…
Yaşamamak derken komple yaşamamayı kastediyorum. Türkiye için de tartışmıyorum. ABD’den başlayıp tüm dünyaya yayılacak herkesin birbirinden ucuza mal almak için uğraş vereceği bir iklimi kastediyorum.
Kapitalizm ve enflasyon ilişkisi araba ile motor benzetmesiyle tarif edilir.
Gelin ben size daha yerinde bir somutlaştırma yapayım; Kapadokya’nın bir sembolü haline gelmesiyle dünyada artık Türkiye’ye has bir binek olarak görülen sıcak hava balonu üzerinden örnek vereyim. (Bir bilgi; Türkiye’nin imajında çok büyük yeri olduğu halde ilk sıcak hava balonu uçuşu daha henüz denebilecek bir yılda 1984’te gerçekleştirilmiştir.)
Kapitalizm bir balonsa enflasyon bu balonun açık ağzındaki ısı kaynağıdır.
Deflasyonda balona ısı girmez ve yükselmez. Yani kapitalizm çalışmaz. Aksine ocağın altı çok açılır balon çok ısıtılırsa da zarar görür, düşüp çakılır.
Bu nedenle ılıman enflasyon seviyesinin altındaysa ekonomi ısıtılır, yani bazı merkez bankaları enflasyonu yükseltmeye uğraşır; yok, ılıman seviyenin üzerindeyse enflasyon düşürülmeye çalışılır.
Fakat tartışmadan anlaşılacağı üzere kapitalizmde esas olan balonu uçurmak yani enflasyonu çıkarmaktır, ılıman seviyeye kadar. Türkiye’de ekseriyetin enflasyonu düşürülecek bir olgu sanması her ekonomi için doğru olmayan bir sanrıdır.
Dünyada seçimle iş başına gelenlere yahut daha doğru ifadesiyle getirilenlere bir bakın. Abidik gubidik örnekleri saymama sanırım gerek yoktur. Krallıkların son yıllarda demokrasilere göre güçlü karaktere sahip liderler ortaya çıkardığı insanlığın gözüne sanırım boşuna sokulmuyordur. Bugün kral durumundaki liderlerden en yetersizi dahi birçok demokrasinin başbakanlarını şunlarını bunlarını alt alta üst üste toplasanız her bakımdan daha üstün gelir.
Buradaki fikri tartışmayı anlamayıp demokrasiye ilişkin bana görüş atfedecek olanlara hiç oralı olmadığımı şimdiden söyleyeyim.
Trump gelirse politikalarının küresel enflasyonu azdıracağı propagandası yapılmaya başlandı.
Trump da farkında olacak ki ticaret politikaları üzerinden küreselleşmeyi, Bitcoin’i Amerikanlaştırma söylemi üzerinden parasal sistemi, merkez bankalarının bağımsızlığı üzerinden kapitalizmin tüm dinamiklerini sorgulamaya açtı.
Trump ile küresel enflasyon yükselir tezi iktisadi skolastisizm takip edilirse doğrudur. O da farkında olduğunu kabul edersek skolastisizmi yıkmaya çalışıyor zaten. Açıkçası Trump aslında küresel enflasyonun yükselmemesi için tek şansı denemeye geliyor. Ya da enflasyonun küreselde azmaması için tek şans bizatihi Trump olabilir. Bu kadar büyük anlamlar yüklenecek biri değil, evet. Ama süreç öyle gelişiyor işte…
Demokratların neden dünya için daha bir şans olmadığını düşündüğümü izah edeyim.
Çünkü balon-ısı kaynağı ilişkisinde herkesten gizlenen bir gerçek vardır. Sıcak hava balonu ancak ve sadece mükemmel çevre şartlarında uçurulabilir.
O yüzden balonlar her yerde görülmez. İstisnai noktalarda uçuşa izin verilir. Balonun çevre şartlarının elverişliliğinden söz etmek için evvela kubbe dışı sıcaklığın 15 derecenin altında, sonra rüzgâr hızının 10 knot’ı geçmeyecek şiddette ve en son termal aktivitenin pilottan idareyi ele almayacak şekilde istikrarlı olması gerekir.
Demokratlarsa çevre şartlarını elverişsiz hale getirmekte. Jeopolitik riskleri kaşıdıkça kaşıyorlar. Ne ısı ne rüzgâr ne de diğer faktörler sakin bir süzülüşe uygun değil.
Dahası daha önce de ifade ettiğim üzere siyah kuğu tekil değil. Tavsiyem her ekonomik karar alıcının kararlarının yakından takip edilmesidir. Nereden ne çıkacak belli değil.
Aslında tek şans dediğim şey; Trump’ın politikalarının çevresini kurup enflasyonla mücadeleyi zamana yayarak ılımanlaştırmasıdır. Demokratlarla her halükârda kaçınılmaz sona doğru gidiliyor. Trump da kaçınabilir demiyorum. Ama deneyeceği anlaşılıyor.
İşte Amerikan seçimlerinin dünya için eko-politik analizi… Ya enflasyonla mücadele zamana yayılacak yahut çatışma dünyaya yayılacak…
Kaçınılmaz son ne mi? Anarko-kapitalizm…
