Hiç şüphesiz siyaset, “millet yolunda azimet”den başka bir şey değildir. Bu sebeple millet hizmetinde bulunmuş tecrübeli kişilerin hatıratları siyasetçiler için yol gösterici ve uyarıcıdır. 'Zor günler'den geçtiğimiz şu dönemde bizden önce benzer badirelerden geçen şahsiyetlerin hatıratları kıymet kazanıyor. Bir süre önce, milletvekili bir arkadaşım benden bir “okuma listesi” rica etmişti. Elbette önerilecek yüzlerce var ama yeni milletvekilleri için bazı kitaplar çok daha öncelikli.Seçtiğim “10
Hiç şüphesiz siyaset, “millet yolunda azimet”den başka bir şey değildir. Bu sebeple millet hizmetinde bulunmuş tecrübeli kişilerin hatıratları siyasetçiler için yol gösterici ve uyarıcıdır. 'Zor günler'den geçtiğimiz şu dönemde bizden önce benzer badirelerden geçen şahsiyetlerin hatıratları kıymet kazanıyor. Bir süre önce, milletvekili bir arkadaşım benden bir “okuma listesi” rica etmişti. Elbette önerilecek yüzlerce var ama yeni milletvekilleri için bazı kitaplar çok daha öncelikli.
Seçtiğim “10 kitap” arasında, 1877-1878'deki “
Osmanlı-Rus Harbi
” sırasında tanık olduğu olayları anlatan
Mehmet Arif Bey'in
“
Başımıza Gelenler
” kitabı ilk sırada geliyor. Arif Bey'in savaşın maddi güçlükleri, buhranlı ve değişken ruh hâlleri; kahramanlıkla korkaklık, cesaretle bozgun arasında gidip gelen insanî duygular ile siyasi ve sosyal şartlara ilişkin teşhisleri fevkalade kıymetlidir.
İkinci kitap ise, Hüseyin Kazım Kadri'nin “
Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e hatıralarım
” kitabıdır. “İttihat ve Terakki Cemiyeti”nin üst yönetiminde yer alan, valilik, milletvekilliği ve bakanlık yapan Kazım Kadri Bey'in sadece hatıratı değil, “
10 Temmuz İnkılabı ve Netayici-Türkiye Inkırazının Sâıkları
: Makedonya, Ermenistan ve Suriye Meseleleri” isimli kitabı da çok önemlidir.
Kazım Kadri Bey
, ”
Balkan Harbi
” başladığı sırada
Namık Kemal'in
oğlu
Ali Ekrem Bolayır'a
şunları söyler:
“
Rumeli gidiyor Ekrem, Rumeli elimizden çıkıyor. Rumeli'yi gaib etmek de Devlet-i Osmaniye'nin inkırâzı demektir. Tacını başına geçirdiğimiz Abdülhamid'in 33 sene muhafaza ettiği koca bir mülkü, muazzam bir saltanatı beş on türedi herif; burnunun ucunu görmez, memleketi bilmez, komitecilikten başka şey düşünmez
beş on serseri üç beş sene içinde yiyecekler, mahvedecekler.”
Kazım Kadri Bey'in menfi fırkacılıkla ilgili teşhisleri, tespitleri ve uyarıları bugün bile geçerlidir.
Mithat Cemal Kuntay'ın “Namık Kemal: Devrinin İnsanları ve Olayları Arasında” başlıklı üç ciltlik eserini de şiddetle salık veririm.
Kuntay'ın Namık Kemal eksenli yazdığı bu eseri Tanzimat sonrası fikri ve siyasi gelişmeler tarihi açısından zengin bir kaynak. Eser bir bakıma '
sivil siyaset'in
tarihidir.
Mahmut Nedim Bey'in
“
Arabistan'da bir ömür
:
Son Yemen Valisinin Hatıraları veya Osmanlı İmparatorluğu Arabistan'da Nasıl Yıkıldı?” kitabıyla, Dr. Rıfat Uçarol'un “Gazi Ahmet Muhtar Paşa: Bir Osmanlı Paşası ve dönemi”
başlıklı araştırmasından söz etmeliyim. İki kitap da, isyanlar, savaşlar ve kötü idareden kaynaklanan Osmanlı'nın “zor günler”ini anlamak için yararlı olacaktır.
Elbette “
Tanzimat
” döneminin en yetkin devlet ve fikir adamlarından Ahmet Cevdet Paşa'nın 4 ciltlik “
Tezâkir
”i her siyasetçinin dikkatle okuması gereken bir külliyat. Sırp tarihçi
Radovan Samarcic'in
kaleme aldığı “
Sokollu Mehmet Paşa
” isimli araştırması ise “devlet adamlığı” konusunda önemli ipuçları veriyor.
Fuat Andıç'ın
“Sadrazam Ali Paşa:
Hayatı, Zamanı ve Siyasi Vasiyetnamesi
” kitabı da siyasetçilerin ellerinin altında bulundurmaları gereken bir çalışma.
Cumhuriyet döneminden ise
Prof. Niyazi Berkes'in
“
Unutulan Yıllar
” kitabıyla
Prof. Rıfkı Salim Burçak'ın
“
On Yılın Anıları
” kitabını tavsiye ederim. Berkes, o döneme özgü sol bir çerçeveden “İsmet Paşa devri”nde tanık olduğu olayları anlatır. Berkes, “Demokrat Parti” hareketine de kendi kuşağındaki diğer solcu aydınlardan çok daha farklı bir bakış açısıyla yaklaşır. Burçak ise bizzat içinde olduğu, bakanlık yaptığı, uğruna hapis de yattığı
Demokrat Parti'nin
10 yılını 'içeri'den anlatır.
#Osmanlı-Rus Harbi
#Tanzimat
#Rıfkı Salim Burçak
#Sokollu Mehmet Paşa
