Tespih; Cenabı Allah’ı, kendi ulûhiyetiyle, rububiyetiyle bağdaşmayan her türlü eksik ve noksan sıfatlardan, ona uymayan özelliklerden tenzih etmektir. Bu o kadar önemlidir ki “Sübhânallah” duasını, sözünü, kelimesini, günümüzün her anında, ibadetlerimizin her aşamasında dillendiririz.
İnsanlar yer içer, gezer dolaşır, ağlar güler. Uyur kalkar, yorulur dinlenir. Ve daha pek çok iş yapar. Kadınlar doğurur, bebeklerin hareketleri sınırlıdır, aslan kükrer, kedi miyavlar, köpek havlar.
Her bir varlık kendine has özellikleriyle yaratılışının gereğini yapar.
Bütün bir kâinatı var eden, düzene sokan, ölçü veren Rabbimiz ise isim ve sıfatlarıyla varlığını gösterir. Onun pek çok güzel isim ve sıfatı vardır. Bunlar, Rabbimizi en doğru bir biçimde tanımamızı sağlar. Allah hakkında inanacağımız bu hususların dışında bazı özellik ve sıfatlar da vardır ki asla Yüce Rabbimiz için kullanmayız.
Bir mümin, Allah’ı anarken onun zikrini yaparken buna dikkat eder. Hem onda var olanı zikreder hem de O’nu kendisiyle bağdaştıramayacağı tüm sıfat ve özelliklerinden tenzih eder.
***
Tespih; Cenabı Allah’ı, kendi ulûhiyetiyle, rububiyetiyle bağdaşmayan her türlü eksik ve noksan sıfatlardan, ona uymayan özelliklerden tenzih etmektir. Bu o kadar önemlidir ki “Sübhânallah” duasını, sözünü, kelimesini, günümüzün her anında, ibadetlerimizin her aşamasında dillendiririz.
Allah, her türlü eksiklik ve noksanlıklardan uzaktır.
Her an, her zaman ve her yerde Allah’ı anar, tespih ederiz.
Kulun Allah’a ibadet etme niyetiyle her türlü kötülükten hızla uzaklaşması gayesidir.
Müsebbihât diye adlandırılan ve Kur’an’da Allah’ı tesbih ile başlayan dokuz sure bu konuda çok dikkat çekicidir.
***
Ramazan geldi, daha çok tesbihatta bulunma vakti.
Sadece biz tesbih etmiyoruz. Kâinat ve ondaki her şey, melekler, dağlar, taşlar, kuşlar, yıldızlar, hayvanlar, gök gürültüsü hâsılı her şey Allah’ı tesbih eder. Ama biz insanlar, onların tesbihini anlayıp idrak edemeyiz. (Ra‘d 13/13; Hac 22/18; Nûr 24/41; Rahmân 55/6; Haşr 59/24)
Bu varlıkların Allah’ı tesbih etmelerinin birinci anlamı, yaratılış gayesine uygun olarak davranmalarıdır. Onlar asla Hâlıkımız tarafından belirlenen ve kodlanan programın dışına çıkmazlar. Bir elma ağacı, mandalina vermez. Bir koyun şerbet vermez. Güneş ben doğmuyorum demez.
Bir diğer yorum da “cansız sanılan her şeyde, insanların fark edemedikleri bir canlılığın olmasıdır. Bütün eşya, atomlardan meydana gelmiştir. Atomun çekirdeği etrafındaki elektronlar, akla şaşkınlık verecek bir hızla dönmektedir.” “Yedi gök, arz ve bunların içinde bulunanlar, O’nu tesbih ederler. O’nu övgü ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur, ama siz onların tesbihlerini anlamazsınız. O, Halîm’dir, çok bağışlayandır.” (İsrâ, 17/44)
Onlar bu itaatleri ile Allah’ı zikrederler. Hamd ve dua ederler.
***
Allah’ı tespih etme zihinde başlayan ve davranışlarımızı güzelleştiren, ilahi emirlere uygun hale eviren bir ameliyedir. Söz, dil, kalp ve beden birlikteliği sağlanır.
Allah’ı tesbih ederken abdestli olmamız bereket vesilesidir ama şart değildir.
Elimizle, taşlarla, 33’lük veya 99’luk teşbihlerle, hatta kalbimizle bu ibadet yapılabilir.
Tesbih, gece gündüz, sabah akşam, meşru olan her zeminde gerçekleştirilir. Allah’ı tesbih etmenin belli bir vakti yoktur.
Tespih etmenin bazı sayıları vardır. Ancak bu özel durumların haricinde sayı sınırlaması bulunmamaktadır.
Her namaz sonrası 33 defa subhânallah deriz. “Kim her namazın peşinden otuz üç defa Allah’ı tesbih eder, otuz üç defa Allah ‘a hamd eder ve otuz üç defa da Allah ‘ı tekbir eder, yüzü tamamlamak için de: Lâ ilâhe illallahu vahdehu lâ şerike leh, lehülmülkü ve lehülhamd ve huve ala külli şeyin kadîr, derse, hata ve günahları denizköpüğü kadar çok olsa bile bağışlanır.” (Müslim, Mesacid, 144, 145, 146).
Günde 100 defa tesbih, tahmid ve istiğfarda bulunuruz. “Bir kimse gün içinde yüz defa ‘Allah’ı hamd ile tesbih ederim’ (sübhânallāhi ve bi-hamdihî) derse denizköpüğü kadar da olsa günahları affolunur” (Müslim, “Zikir”, 28).
Tesbihatımız sayılarla sınırlı değil aslında. Mekânla da zamanla da… Dilimizle, halimizle bedenimizle her dem Allah’ı tespih ederiz.
***
“Ey inananlar! Allah’ı çok zikredin (anın) ve O’nu sabah akşam tesbih edin.” (Ahzab, 33/41, 42).
“(Ey Muhammed, sen) sabret. Allah’ın va’di mutlaka gerçektir. Günahına da istiğfar et ve akşam sabah Rabb’ini överek tesbih et. (O’nun şanının yüceliğini an).” (Mü’min, 40/55)
“Rabb ‘inin yüce adını tesbih et.” (A’lâ, 87/1).
