Orta Asyalı Müslümanlar geçtiğimiz yüzyıllarda hacca giderken İstanbul’a da mutlaka uğramaya özen gösterirdi. Özellikle bugünkü Özbekistan’dan gelenler için İstanbul’da, Bursa’da, Adana’da, Şam’da ve Kudüs’te tekkeler tesis edilmişti. Bu tekkeler, İslâm şehirlerini bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlıyordu.
Orta Asya ve bugünkü Rusya coğrafyasında yaşayan Müslümanlar, geçtiğimiz yüzyıllarda, hacca gidip gelirken iki ana rotayı kullanırdı. Bunlardan biri Afganistan, İran ve Irak üzerinden Hicaz’a bağlanırken, diğeri Rus steplerinden İstanbul’a, oradan Bursa, Konya, Adana, Halep ve Şam yoluyla Kudüs’e uğrar, ardından Hicaz’a yönelirdi. Asyalı Müslümanlar, İstanbul’u görme imkânı sunan bu ikinci rotayı daha fazla tercih ederdi.
Buhara, Semerkand ve çevresinde yaşayan Özbek Müslümanlar, Karadeniz’den gemilerle İstanbul’a gelir, uzun süre şehirde kalır, hac yoluna devam ederdi. Özbek tekkelerinin öyküsü de işte bu yolculuklarla başladı.
EN ÜNLÜSÜ ÜSKÜDAR’DA
Özbek tekkelerinin en ünlüsü, İstanbul Üsküdar’daki Sultantepe’de yer alır. 1753’te kurulan Özbekler Tekkesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemine kadar hacıları ağırlamayı sürdürdü. Millî Mücadele’nin hazırlık üslerinden biri olarak da hizmet veren tekke, konumu ve fiziksel şartlarıyla da dikkat çeker.
HER ŞEY HAZIR
İstanbul dışında, yol üzerindeki bütün büyük şehirlerde bulunan Özbek tekkelerinde, hacıların her türlü ihtiyacı hazır bulundurulur ve ücretsiz karşılanırdı. Konaklamadan bineğe, kılık-kıyafetten yemeğe her şeyin vakfedildiği tekkelerde, sadece hacılar değil, fukara ve muhtaçlar da barındırılırdı.
Özbek tekkeleri, aynı zamanda mükemmel bir haberleşme ve iletişim ağı olarak da hizmet verirdi.
KUDÜS’TE HEPSİ VAR
Zorlu yolculukların ardından Kudüs’e ulaşan Özbek hacı adayları, buradaki mükellef tekkede ağırlanır, ardından Hicaz yoluna devam ederlerdi. Mescid-i Aksa’nın hemen kuzeyinde bulunan Kudüs Özbekler
Tekkesi, günümüzde mamur durumdadır. Kudüs’te sadece Özbekler için değil, Afganlar ve Hindistan diyarından gelen Müslümanlar için de ayrı tekke ve misafirhaneler vardı. Bu tekkeler bugün kısmî olarak fonksiyonlarını sürdürmektedir.
