Bir insanlık dramı: Hocalı Katliamı

26 şubat 1992 tarihinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında Karabağ Savaşı yaşandı. Binlerce insanın hayatını kaybettiği bu savaşa Hocalı Katliamı denildi.

Hocalı Katliamı nedir? Hocalı Katliamı ne zaman oldu?

Hocalı Katliamında, 26 Şubat 1992 tarihinde Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında Azeri siviller Ermenistan'a bağlı kuvvetler tarafından toplu şekilde öldürüldü. Bu olaya Hocalı Katliamı denilirken tarihte kara bir leke olarak kaldı.

Hocalı Katliamında kaç kişi hayatını kaybetti?

Hocalı katliamında 83 çocuk, 106 kadın ve 70'ten fazla yaşlı olmak üzere toplam 613 insan öldürülmüş, toplam 487 kişi ise ağır yaralandı. 1275 kişinin ise rehin alındığı olayda 150 kişi ise kayboldu.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin 22 Nisan 2010 tarihli kararında, Hocalı'da yaşananlar, savaş suçları veya insanlık aleyhine suçlarla eşdeğer eylemler olarak görülüyor.

Bugüne kadar 15 ülkenin parlamentosu ve ABD'nin 16 eyaletinin meclisi Hocalı'da yaşananları kınayan ve soykırım olarak gören kararları kabul etti.

Hocalı'da yaşananları dünyaya duyurmaya devam eden Azerbaycan, uluslararası toplumdan suçluların cezalandırılmasını talep ediyor.

Hocalı Katliamı neden yaşandı?

Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Azerbaycan'a karşı toprak iddiasında bulunmaya başlayan ve saldırıya geçen Ermeniler, 1991'in son günlerinde ablukaya aldıkları, bölgenin tek havaalanına sahip ve stratejik önem taşıyan Hocalı'yı ele geçirmek için harekete geçti. Aylar süren saldırılarını 25 Şubat 1992'de yoğunlaştıran Ermeniler, gece, Sovyet Rus ordusunun o zaman Hankendi'de bulunan 366. motorize alayının da yardımıyla üç koldan saldırdı.

Sadece işgalle yetinmeyen Ermeniler, sivilleri toplu şekilde katlederek esirlere acımasızsa işkence yaparak 20. yüzyılın en kanlı katliamlarından birine imza attı. O dönemde çekilen görüntüler ve fotoğraflar, katliamın büyüklüğünü ortaya koyuyor.

Katliam "soykırım" bağlamında değerlendirilmeli

Birleşmiş Milletlerin 1948 tarihli "Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına İlişkin Sözleşmesi"ne göre, 1992'de Hocalı'da Ermeniler tarafından Türklere yönelik yapılan katliam, soykırım bağlamında değerlendirilmelidir. Ayrıca saldırılar sırasında başvurulan yöntem ve muameleler bakımından Hocalı Katliamı, insanlığa karşı işlenen suçlar kapsamına da girmektedir. Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence, eziyet veya köleleştirme, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, siyasi, felsefi, ırki veya dini saiklerle toplumun bir kesimine karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak propaganda içeren insanlığa karşı suç eylemlerinin tamamı Hocalı'da vuku bulmuştur. Hocalı Katliamı'nda, saldırı suçu ve barışa karşı suçlar açısından da uluslararası hukuk ilkeleri ihlal edilmiştir.

Birinci Karabağ Savaşı sonunda Karabağ bölgesi Ermenistan işgali altında kaldı, bir milyona yakın Türk, Azerbaycan'a kaçtı, binlerce masum sivil katledildi. Taraflar arasında 1994 Bişkek Protokolü ile çatışmalar sona erdi. Ermenistan'a bağlı kurulan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, Dağlık Karabağ bölgesinin çoğunu kontrol etmenin yanı sıra çevredeki Türk nüfuslu Ağdam, Cebrayıl, Füzuli, Kelbecer, Kubadlı, Laçın ve Zengilan'ı da işgal etmiş oldu.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) 1994'te Minsk Grubu tarafından uzun süre devam edecek olan uluslararası arabuluculuk girişimleri başlatıldı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 1993'te Dağlık Karabağ'ı çevreleyen topraklardan Ermeni işgal güçlerinin çekilmesi çağrısında bulunan 4 karar aldı ve 2008 yılında Genel Kurul, AGİT Minsk Grubu Ermeni işgal güçlerinin derhal geri çekilmesini isteyen bir kararı kabul etti. Ancak bu kararların uygulanmasına yanaşmayan Ermenistan Cumhuriyeti, uluslararası kararlara rağmen mülteci durumundaki Türklerin evlerine dönmelerine de müsaade etmedi.