Türkiye'ye gelseydi Alemdaroğlu çöpe atardı

Kültür ve Turizm Bakanlığı, tarihi eser kaçakçılığında yürüttüğü kararlı mücadeleyi, kültürümüzün en önemli unsurlarından yazma eserlerde de titizlikle sürdürüyor. Bakanlığa bağlı Kaçakçılıkla Mücadele Daire Başkanlığı, farklı şekillerde yurt dışına kaçırılan yazma eserlerimizi, sıkı takip ve detaylı inceleme sonucu ülkemize getiriyor. Nisan ayında ülkemize getirilen Şeyh Hamdullah’ın oğlu Mustafa Dede’nin istinsah ettiği 16. yüzyıla ait bir Kur’an-ı Kerim, bu eserlerden yalnızca birisi. Gerek incelenen kütüphane katalogları, gerek takip edilen müzayedeler sayesinde eserlerimiz, yazıldığı coğrafyaya kavuşuyor. Yurt içi ve yurt dışı ihbarlarda, el yazmaları önce veri tabanından kontrol ediliyor, daha sonra detaylıca inceleniyor. Bu incelemelerde üç unsur öne çıkıyor: Fiziki unsurlar, metin dışı unsurlar (notlar, tezyinatlar) ve metin. Uzmanların değerlendirmeleri sonrası ülkemizden yasa dışı çıkarıldığı tespit edilenler eserler için diplomatik, adli ya da hukuki iade talepleri ilgili ülkelere iletiliyor.

BİRİ KOLEKSİYONDA İKİSİ MÜZAYEDEDE TESPİT EDİLDİ

İade aldığımız yazmalardan, 2000 yılında Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi’nden çalınan “Lubab el İşaret ve’t-Tenbihat” ve “Miftahu’l Ulum” isimli el yazmaları, ABD’deki Pennsylvania Üniversitesi, Schoenberg Koleksiyonu’nda tespit edilmişti. Yazma eser, 2015’te ülkemize iade edildi. Aynı kütüphaneden çalınmış, Fahrüddin er-Razi’nin “Şerhu’l-Kanun fi’t-Tıb” eseri ise 2017’de Londra’daki Sotheby’s Müzayede Evi’nce satışa sunuldu. Kültür ve Turizm Bakanlığı, satışı durdurarak eserin aynı yıl iadesini sağladı. En güncel örnek ise “Hattatların Kutbu” kabul edilen Şeyh Hamdullah’ın oğlu Mustafa Dede’nin istinsah ettiği 16. yüzyıla ait bir Kur’an-ı Kerim oldu. 2017’de Christie’s Müzayede Evi’nin satışa sunduğu mushafın iadesi bu yıl tamamlanarak, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde korumaya alındı.

DOĞU MERAKI SÖNDÜKÇE ESERLER PİYASAYA ÇIKIYOR

New York’un en önemli özel kütüphanesi The Morgan Library & Museum’da da çalışan Süleyman Aydemir, kurumlarımızın yazma eserler takibinde sıkı bir çalışma yürüttüğünün yakın şahitlerinden. Aydemir, eski kitap ilgisi sayesinde Türkiye’den Avrupa ve ABD’ye gitmiş yazmaları koleksiyonuna katıyor. Batı’da, kültür coğrafyamıza ait yazma eserlere pek ilgi gösterilmediğine değinen koleksiyoner, “Burada yazma ve baskı eserleri çok rahat temin ediyorsunuz. Avrupa’nın 19.yy sonlarındaki doğu merakı söndükçe, eserler piyasaya çıkmaya başladı. Ülkemiz kurumları, bulduğu kıymetli kitapları alıyor. Birkaç yere kartvizit bıraktıklarını gördüm. Kültür ve devlet ne kadar zengin ve güçlüyse kültürel malzeme de oraya doğru akıyor” dedi.

KİTAPLAR TÜRKİYE’YE GELSE ALEMDAROĞLU ÇÖPE ATACAKTI

ABD’de olduğu dört yılda aralarında fotoğraf, yazı takımı, yazma ve baskı eserlerin yer aldığı 500’ü aşkın materyal toplayan genç koleksiyoner, memleketine kuracağı müzede bu eserleri sergilemek istiyor. Aydemir, eserlere ABD’de nasıl ulaştığını şöyle anlattı: “Washington’da aldığım şeylerden ilki, ülkemizin ilk ABD elçilerinden İsmail Hakkı Paşa'nın kitapları. Bulak baskısı Viyana sergisi kataloğu ve muhtelif Amerika baskısı kitapları… Paşa, görevi bittikten sonra kitapları Türkiye'ye getirtiyor. Kemal Alemdaroğlu zamanında atılan kitaplar bunlar. Paşa’nın o kitap ve evraklarının bir kısmı da burada kalmış. Kitapçı, bir sandığın içinde bu tarz şeylerin olduğunu ve atmayı düşündüğünü söyledi. 100 dolara aldım. Sandığın içinden Paşa'nın yazı takımı bile çıktı.”