Mustafa Kutlu bu toprağın sesi : Çok yönlülüğü ile yazdığı hikayelerde Anadolu'nun sesi oldu

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca önceki akşam yaptığı basın toplantısında “Evde Kal” çağrısı yaptıktan sonra gençlere okuması için de iki yazarın kitaplarını tavsiye etti: Tolstoy ve Mustafa Kutlu. Bugüne kadar 50’ye yakın hikâye ve deneme kitabı kaleme alan Kutlu, Yeni Şafak gazetesinin kurulduğu günden bugüne 26 yıldır yazmaya devam ediyor. Bakan Koca’nın gençlere kitaplarını okumasını tavsiye ettiği Kutlu’nun yazı hayatını genç okurlar için kaleme aldık ve hikayeci yönünü soruşturduk.

Hareket dergisine desen çizerek edebiyat dünyasına adım atan Mustafa Kutlu aynı yıl “O” adlı bir hikayeyle de dergideki okurlarına ‘merhaba’ dedi. Daha sonra yine Hareket Yayınları arasında Sait Faik’in hikayeciliği üzerine yazdığı tezi yayımlandı. Aynı zamanda Sabahattin Ali ve Ömer Seyfettin’in hikayeciği üzerine çalışma yaptı.

İlk kitabı Ortadaki Adam’dan 2018’de Sevincini Bulmak adlı son hikâye kitabına kadar 40’ın üzerinde hikaye ve deneme kitabına imza attı ve hala denemelerini kitaplaştırmaya devam ediyor. Aynı zamanda Yeni Şafak ve Dergah’ta yazmayı sürdürüyor. Çok yönlü bir yazar olan Kutlu hikâyelerinde Anadolu insanının sesi oldu. Öte yandan İstanbul üzerine yazılar kaleme alan Kutlu’nun 1997 yılında Ekrem Işın ile birlikte hazırladıkları İstanbul Tekkeleri belgeseli bu alanda yapılmış önemli bir kaynak.

Resim ve sinema büyük tutkusu

Resim ve fotoğraf yanında Mustafa Kutlu için sinema en çok ilgi gösterdiği bir diğer uğraşıdır. Halit Refiğ’in yönettiği Kurtar Beni filminin senaryosunu yazan Kutlu, yönetmen Osman Sınav’ın Kapıları Açmak filmi için de senaryo yazdı ve bu iki film de Antalya Film Festivali’nden ödül aldı. Ayrıca yine TRT için pek çok hikayenin senaryosunu yazıp dramatik belgesel metinleri kaleme aldı. Geçtiğimiz yıllar seyirciyle buluşan ve gişe rekoru kıran aynı adlı hikayesinden sinemaya uyarlanan Uzun Hikaye filminin aynı zamanda senaryosu da Kutlu’ya aittir.

Bin yıllık birikime yaslandı

'Yoksulluk İçimizde'yi Kutlu'nun erken olgunluk eseri olarak gördüğünü belirten yazar D. Mehmet Doğan, bu kitap için "Değişimi yaşarken, dağılmayı, bozulmayı ve buna karşı şahsiyet bütünlüğünü ayakta tutarak varolmayı hikâyesinin ana ekseni hâline getiriyor" ifadelerini kullanıyor. "Kutlu yalın bir dille, sade, yani insanî bir hayatın destanını terennüm etmiştir" diyen Doğan, Kutlu için şunları söylüyor: "Mustafa Kutlu, 1970 sonrasında güçlü bir şekilde ortaya çıkan Anadolu'nun bin yıllık birikimine yaslanan yeni edebiyatın en önemli isimlerindendir. Hikâyede karar kılan Kutlu, istikrarlı bir yol tutturmuş, bu ülke insanının karşı karşıya kaldığı kültür değişmesini, yabancılaşmayı objektif şekilde yansıtırken sarsıntılı dönemle baş edecek güç kaynaklarına da işaret etmiştir."

Hikmet teması biçim ahengi

Kutlu’nun 'Uzun Hikâye' kitabında öyküde yapmak istediklerini en iyi bu şekilde yapabildiğini vurgulayan yazar ve eleştirmen Necip Tosun, "Kendi ifadesiyle 'öyküsünü geç bulsa da' onu sağlam temellere yaslayarak, kendine has bir öykü evreni kurmayı başarmıştır. Kutlu’nun Türk öykücülüğünde ayırt edici özelliği 'Şark hikâyeciliği' tavrıdır. O, öyküdeki arayışını hikmet ve ahenk olarak belirlemiştir. Hikmeti tema, ahengi de biçim anlamında kullanmıştır. Böylece gelenekle bir bağ kurup hem muhteva hem de biçim olarak gelenekle bugün arasında yaşanan kırılmanın önüne geçmek istemiştir. O, yaşanan toplumsal, bireysel çarpıklıklardan iyimser gözlerle hikmetler devşirip kalplere ulaşmayı deneyen bir derviş hikâyeci gibidir. Olaylara, insanlara tevekküle yaslanan muzip bir tebessümle bakar. Öykülerinde incitici insani hâllerin ucuz tüketimini-kullanımını yapmadan, bütün bunları içselleştirip, kalıcı, sarsıcı sonuçlara ulaşmayı dener. Abartılardan, yapmacık artistliklerden kaçınarak, hep peşinde olduğu “hikmet ve ahenk” çizgisinde, geleneğin modern dilini konuşmaya çalışır. Hasbi, kalbî ve sahih olanı metne aktarırken, gelip geçici dönemsel akımlardan-moda yönelimlerden uzak durur. Bundan dolayı onun daha şimdiden öykücülüğümüzün yol haritasında kolay atlanamayacak önemli bir ufuk oluşturduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz" diyor.

En önemli hikayecilerden

Mustafa Kutlu'nun Müslüman bir ülkede Müslümanca bir edebiyat icrasında olduğunu belirten yazar Güray Süngü, sözlerini şöyle sürdürüyor: "Yazarın baktığı yerden genişleme ve özgürlük olarak görülen şey, birilerinin nazarında kısıtlama, bir yere hapsolma olarak tezahür ediyor. İşin bu kısmını hiç görmeyeyim. Her yazarın dünyayı duyuşu, dünyayı görüşü, daha özelde de ideolojisi ve veya inancı onun sanatından elbette ayrılamaz, bunu da inkar etmeden, hatta buna son derece inanarak söyleyeceğim şu; Mustafa Kutlu edebiyatımızın en önemli hikayecilerindendir. Mesele bu kadar basittir."

İyiliğe çağrı

Mustafa Kutlu üzerine akademik çalışmaları bulunan Prof. Dr. Alpay Doğan Yıldız, yazar için şunları söylüyor: "80’lerde ve 2000’lerin başında Türk hikayesine yeni bir soluk getirdi. Kitaplarında kesretten vahdete giden yolu anlatır, sözlü edebiyatımızın anlatma geleneğini günümüze taşır. Bütün yazılarında bizi iyiliğe, güzelliğe, ahlaka, adalete, şefkate, merhamete, tabiata, kalbimizin sesini dinlemeye; Hududullah’a riayete çağırır. Bunu açık, gürbüz, yalın bir Türkçeyle; Dede Korkut’tan, Yunus Emre’den gelen bir Türkçeyle yapar. Başlangıç için Rüzgarlı Pazar ve Mavi Kuş'u öneriyorum."

Bin yıllık birikime yaslandı

‘Yoksulluk İçimizde’yi Mustafa Kutlu’nun erken olgunluk eseri olarak gördüğünü belirten yazar D. Mehmet Doğan, bu kitap için “Değişimi yaşarken, dağılmayı, bozulmayı ve buna karşı şahsiyet bütünlüğünü ayakta tutarak varolmayı hikâyesinin ana ekseni hâline getiriyor” ifadelerini kullandı. “Kutlu yalın bir dille, sade, yani insanî bir hayatın destanını terennüm etmiştir” diyen Doğan şöyle devam etti: “Kutlu, 1970 sonrasında güçlü bir şekilde ortaya çıkan Anadolu’nun bin yıllık birikimine yaslanan yeni edebiyatın en önemli isimlerindendir. Hikâyede karar kılan Kutlu, istikrarlı bir yol tutturmuş, bu ülke insanının karşı karşıya kaldığı kültür değişmesini, yabancılaşmayı objektif şekilde yansıtırken sarsıntılı dönemle baş edecek güç kaynaklarına da işaret etmiştir.”

Kalbe dokunan bir derviş gibi

Eleştirmen Necip Tosun, “Kutlu’nun Türk öykücülüğünde ayırt edici özelliği ‘Şark hikâyeciliği’ tavrıdır. O, öyküdeki arayışını hikmet ve ahenk olarak belirlemiştir. Hikmeti tema, ahengi de biçim anlamında kullanmıştır. Böylece gelenekle bir bağ kurup hem muhteva hem de biçim olarak gelenekle bugün arasında yaşanan kırılmanın önüne geçmek istemiştir. O, yaşanan toplumsal, bireysel çarpıklıklardan iyimser gözlerle hikmetler devşirip kalplere ulaşmayı deneyen bir derviş hikâyeci gibidir. “

En önemli hikayecilerden

Mustafa Kutlu’nun Müslüman bir ülkede Müslümanca bir edebiyat icrasında olduğunu belirten yazar Güray Süngü, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Yazarın baktığı yerden genişleme ve özgürlük olarak görülen şey, birilerinin nazarında kısıtlama, bir yere hapsolma olarak tezahür ediyor. İşin bu kısmını hiç görmeyeyim. Her yazarın dünyayı duyuşu, dünyayı görüşü, daha özelde de ideolojisi ve veya inancı onun sanatından elbette ayrılamaz, bunu da inkar etmeden, hatta buna son derece inanarak söyleyeceğim şu; Mustafa Kutlu edebiyatımızın en önemli hikayecilerindendir. ”

Kutlu kitapları için kampanya

AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Mahir Ünal, Twitter’dan başlattığı kampanyada “Evde Kal Türkiye” çağrısına uyanlara, Bakan Koca’nın gençlere okumalarını tavsiye ettiği Kutlu’nun kitap setini 5 kişiye hediye etti.Kampanyaya AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş, Cumhurbaşkanı Yard. Fuat Oktay, TBMM Başkanı Mustafa Şentop gibi isimler de kitap seti hediye ederek destek oldu. Ayrıca Ketebe Yayınları Kutlu’nun kitaplarından alıntı yapan okurlarına Mustafa Kutlu kitaplarından set hediye edeceğini duyurdu. Dergah Yayınları ise yazarlarının kitap setini sosyal medyadan çekilişle hediye edeceği bilgisini paylaştı. Kampanyalar büyük ilgi gördü.