Kayıp camiler ihya ediliyor

Fatih ilçesi, yaklaşık 11 bin adet tescilli kültür varlığıyla İstanbul’un kültür mirasının önemli bir kısmına ev sahipliği yapıyor. Fatih Belediyesi bu mirasın kayıp eserlerini, “İhya Camiler ve Mescitler” projesiyle günümüze ulaştırıyor. Çalışma sayesinde ilçedeki tüm cami ve mescitlerin envanteri çıkarılırken, ihtiyaç duyulan bölgelerde kültürel mirasın kayıp ögeleri ayağa kaldırılıyor. Belediyenin Kültürel Miras Müdürlüğü ve Plan Proje Müdürlüğü’nün ortaklaşa yürüttüğü çalışmayla ilçenin kaybolan mescit ve camileri bölgenin ihtiyacı göz önünde bulundurularak ihya ediliyor.

2020’den beri yürütülen envanter çalışması 2023 Ocak ayında tamamlandı. Çalışma sonucunda ilçede 544 cami ve mescit olduğu tespit edildi. Bunlardan 244’ü ayakta, 92’sinin ihyası için çalışmalar devam ediyor. Geriye kalan 208 yapı ise ya deprem, yangın gibi doğal afetlerle ya bakımsızlıktan yıkıldığı için ya da yol yapıldığı veya özel mülk inşa edilmesi nedeniyle yıllar içinde kayboldu. Kayıp bir yapının projesinin oluşması yaklaşık dört ay sürüyor. Koruma Kurulu onayı alınıp, eski projeleri araştırılan yapının kazı çalışmalarının ardından inşaat süreci başlıyor.

CAMCILAR MESCİDİ TAMAMLANDI

Fatih Belediyesi, altı ay süren projelendirme çalışması sonrası, günümüze ulaşamayan camiler arasından seçilen 26 yapıdan öncelikli olanların inşaatına başladı. İhya edilen ilk yapı, Aksaray’daki Gureba Hüseyin Ağa Camcılar Mescidi oldu. Sona yaklaşılan Arpa Emini Mescidi’nin yanında Mevlanakapı Simkeş Camii de kısa bir süre sonra cemaatiyle buluşacak. Bir bağışçı tarafından yürütülen Aksaray’daki Bostanbaşı Abdullah Ağa (Cellad) Camii’nin inşası da Fatih Belediyesi kontrolünde yapılıyor. Listede yer alan diğer yapıların uygulamaları ise kurul onayı alınır alınmaz başlayacak.

SONRADAN CAMİ OLAN YAPILAR DA VAR

Günümüze ulaşamayan cami ve mescitlerin tespiti için eski harita, arşiv belgeleri ve literatür incelendi. Alman Mavileri, Pervititch ve Ayverdi haritalarının yanı sıra Mühendishane-i Berr-i Hümayun talebelerinin haritasından, cami ve mescidlerin konumları belirlendi. Koruma Kurulu arşivi, vakıf arşivleri, Alman Konsolosluğu arşivi, İl Özel İdaresi kayıtlarının yanı sıra eski fotoğraf ve eskizlerden yararlanılarak yapıların yerleri teyit edildi.

Yapılar arasında 18. yüzyıla ait, önceden kilise olup camiye dönüştürülenler de yer alıyor. Büyük bir kısmı vakıf eseri olan ibadethaneler arasında bilgi ve belgesine ulaşılamamış ama farklı mimari üslupla tasarlanmış camiler de bulunuyor. Çoğu küçük mescitlerden müteşekkil ilçede, kaybolmuş yapılar çeşmesi, haziresi gibi bütüncül özelliklerinden hareketle ayağa kaldırılıyor. Hatta kayıp camilerin önemli bir kısmı, mahalle isimlerinden yola çıkılarak ortaya çıkarılıyor. Yapının ihyası, mahallenin kültürünü günümüze taşıması adına da oldukça önemli.

Öncelik ihtiyaç olan bölgelerde

Fatih Belediyesi Plan ve Proje Müdürü Sümeyye İstif Koç, kayıp camileri hangi kriterlere göre önceleyip inşa ettiklerini şöyle anlattı: “Bir alandaki nüfusu, plan kriterlerindeki karşılıklarına göre oranlıyoruz. Diyelim bir bölge var, oradaki nüfus çok düşük, üç camisi var cemaat dolmuyor. Ama bir bölge var ki üç camisi bulunuyor, fakat beş camiye ihtiyacı var. Biz de o beş caminin ihyasını önceliyoruz. Bizim için önemli olan ihtiyaç doğrultusunda önceliklendirilmesi.”