Hırka-i Şerif’in gerçek mimarı kanıtlandı: 173 yıllık yanlış düzeltildi

Peygamber Efendimiz'in Veysel Karanî’ye hediye ettiği hırkasının muhafazası için Sultan Abdülmecid tarafından yaptırılan Hırka-i Şerif Camii’nin tarihini aydınlatan kitap Nobel Yayınları’ndan çıktı. Fatih ilçesinin Hırka-i Şerif semtinde bulunan yapı, sanat tarihçisi Dr. Pınar Şahin tarafından kaleme alındı. “Arşiv Belgeleri Işığında Hırka-i Şerif Camisi” eseri, hem yapının yanlış bilinen mimarını kanıtlarıyla ortaya koyuyor hem de yapının inşa sürecine ilişkin yeni bilgilerle önemli bir kaynak oluşturuyor.

Şahin, yüksek lisans yaptığı Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim dalından danışman hocası Doç. Dr. Selman Can’ın önerisiyle Hırka-i Şerif Camii’ni çalışmaya başladı. 2015’te tezini tamamlayan Şahin, camiyle ilgili çalışmalarını sürdürdü. Osmanlı Arşivi’nden ve çeşitli kaynaklardan camiye ilişkin yeni bilgilere erişen araştırmacı, çalışmasını güncelleyerek kitaplaştırdı. Şahin eserle, camiye ilişkin önemli yapısal bilgileri paylaşarak, olası restorasyonlar için de önemli bir kaynak ortaya koymuş oldu.

İNŞA SÜRECİ İLK KEZ YAZILDI

Yazar, günümüze kadar bu çalışmanın yapılamamış olmasını Osmanlı Arşivi’nin sanat tarihi açısından öneminin bilinmemesi olduğuna dikkat çekti. Caminin ilk planları ve mimarına resmi kaynak olan keşif defterleri sayesinde ulaştığını söyleyan Şahin, bu bilginin ilk kez danışman hocasının 2002’deki tezinde ortaya çıktığını belirterek şunları ifade etti: “Hem ziyaretgâh hem cami olarak planlanmış ünik bir yapı. Türk- İslam mimarisinde bu plan şemasında başka bir cami yok. Arşive dayalı çalışmayla caminin inşa süreci, planı, mimarı, çalışan ustalar, kullanılan malzemeler ve türleri gibi detayları kanıtlarıyla ilk defa bu çalışmada yayınlandı. Araştırma sonucunda ulaştığımız en önemli bilgi; Hırka-i Şerif Camii’nin Seyyid Abdülhalim Efendi’nin eseri olmasıdır. Uzun yıllar hiçbir kaynak gösterilmeden yapının mimarının Garabed Balyan olduğu yazıldı. Osmanlı Arşivi’ndeki keşif defterlerinde yaptığımız çalışma sonunda yapının mimarı sorunu çözülmüş oldu.”

CAMİNİN ASLI AHŞAPTI

Kitapta, yapının ilk planının ayrıntılı olarak anlatıldığı keşif defteri yayınlandı. Yapının birimlerinin işlevleri, kullanılan malzeme türleri, döneminde harcanan para ve belgelerle ortaya koyulan detaylar, sonraki çalışmalar için de kaynaklık teşkil ediyor. Camiye ek yapıların, fotoğraflarıyla tek tek anlatıldığı eserde öne çıkanları yazarı şöyle özetledi: “İlk Hırka-i Şerif Camii, 1700’lü yıllarda inşa edilmiş ve bu yapının yetersiz gelmesiyle arsası genişletilerek yeni cami inşa edilmiştir. Bu bağlamda bugünkü caminin yerinde, kaynaklarda bahsedilmeyen ahşap bir cami bulunuyordu. İlk Hırka-i Şerif Camii’ne ait plan çalışmamızda ilk defa yayınlandı. Hırka-i Şerif Camii’nin uygulanmayan ikinci bir planı da bulunuyor. Bu plan, yapıların inşa edileceği arsanın küçük olması ve bina sayısının çok olması nedeniyle uygulanmamıştır. Hırka-i Şerif Jandarma Karakolunun 1852’de keşfi yapılmış ve inşası 1853 yılında başlamıştır. Hırka-i Şerif şeyhleri için inşa edilen Şeyh Dairesi’nin 1890 tarihli bir yerleşim planı da çalışmamızda ortaya çıkarılan önemli detaylar arasında.”