ABD'de yapılan yeni bir araştırma, düzenli olarak yorgun veya halsiz hisseden yetişkinlerin neredeyse üçte birinin farkında olmadan risk altında olduğunu ortaya koydu. Eğer düzenli olarak yorgun ya da halsiz hissediyorsanız ve bu belirtileri taşıyorsanız bir hekime başvurmanız gerekebilir. İşte dikkat etmeniz gereken 15 belirti...
Demir eksikliği risk faktörleri neler?
- 65 yaş üstü kişiler
- 6-12 ay arası bebekler
- 1-2 yaş aralığındaki bebekler
- Vejetaryen bireyler
- Sık sık kan veren kişiler
- Kemik iliği bozukluğu veya otoimmün hastalığı olanlar
- Hamile veya emziren kadınlar
Mutlak ve fonksiyonel demir eksikliği nedir?
Amerikan Hematoloji Derneği'ne göre, mutlak demir eksikliği; demir depolarının ciddi şekilde azalması veya tamamen yok olmasıyla ortaya çıkıyor ve genellikle kadınları, çocukları, vejetaryenleri ve veganları etkiliyor. Diğer yandan, fonksiyonel demir eksikliği ise yeterli demir depolarının olmasına rağmen, demirin vücutta yeterince kullanılamamasıyla gelişiyor. Bu durum, hem erkeklerde hem de kadınlarda görülebiliyor.
Araştırmada, “18 yaş ve üzeri, kurumsal olmayan ve sivil katılımcılar üzerinde, serum ferritin, demir ve doymamış demir bağlama kapasitesi ölçümleri yapılan bireyler” incelendi. Araştırmacılar, bu ölçümler ışığında ABD'deki yetişkinlerin büyük bir bölümünün demir eksikliği riski altında olduğunu belirtti.
Demir eksikliği anemisi ise vücudun yeterli demiri emememesi, yetersiz demir içeren besin tüketimi, vücudun normalden daha fazla demire ihtiyaç duyması veya kan kaybının vücudun yerine koyabileceğinden fazla olması gibi nedenlerle ortaya çıkabiliyor.
Demir eksikliği belirtileri neler?
Demir eksikliği yaşayan kişilerin fark edebileceği birçok belirti var. Baş ağrısı, buz veya toprak gibi gıda dışı maddeleri yeme isteği bunlar arasında sayılabilir. Ancak bunlar sadece buzdağının görünen kısmı; demir eksikliği daha ciddi belirtilerle kendini gösterebilir.
1. Aşırı Yorgunluk veya Halsizlik
Eğer sürekli kendinizi yorgun ve güçsüz hissediyorsanız, demir eksikliğiniz olabilir. Yetersiz demir, vücudunuzun kırmızı kan hücrelerini üretememesine neden olur, bu da kanın oksijen taşıma kapasitesini düşürür. Oksijenin vücudun ihtiyaç duyduğu yerlere ulaşamaması yorgunluk hissini artırır. Columbia Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Dr. Andrew Eisenberger, "ABD’de milyonlarca insan neredeyse boş depoyla yaşıyor çünkü yeterince yakıtları yok ya da yakıt, motorla iyi bağlanamıyor," diyor. Bu durumun, insanların potansiyellerini gerçekleştirmelerini engellediğini vurguluyor.
2.Nefes darlığı
Nefes darlığı demir eksikliğinin yaygın belirtilerindendir. Vücutta oksijen kaslara ve dokulara etkili şekilde taşınamaz. Vücutta oksijenin yeterli olmadığı demir eksikliğinde, herhangi bir aktivite esnasında vücut daha fazla oksijen almaya çalışır ve bu daha hızlı nefes alıp vermeye neden olur. Sonuç olarak da nefes darlığı ortaya çıkar.
3.Cilt renginde solgunluk
Kana kırmızı rengini veren hemoglobin, vücutta demir eksikliği söz konusu olunca kana kırmızı rengi olması gerektiği şekilde veremez. Bu da cilt renginde solmaya neden olur.
4.El-ayaklarda üşüme ve karıncalanma
Demir eksikliği nedeniyle el ve ayaklara daha az oksijen taşınır. Bu da el ve ayaklarda soğumaya ve üşümeye neden olur. Diğer yandan demir seviyesi düşük olduğunda kemik iliği yeterli miktarda kırmızı kan hücresi üretemez, bu da kan hacminin düşük olmasına ve dokulara kan akışının azalmasına neden olur. Ellerinize ve ayaklarınıza kan akışının azalması da karıncalanma hissi yaratır.
5.Bağışıklığın zayıflaması
Demir, bağışıklık sisteminin normal gelişimi için gereklidir. Demir eksikliği bağışıklık hücrelerinin çoğalması ve enfeksiyona karşı spesifik yanıtın oluşturulması için gerekli olan demirin eksikliği bu kapasiteyi etkiler. Dolayısı ile vücutta demir yaşanacak demir eksikliği, bağışıklık sisteminin patojenlerle savaşma yeteneğini zayıflatır ve bağışıklığın zararlı bakterilerin büyümesini engellemesini de zorlaştıracaktır.
6.Baş ağrısı
Demir kırmızı kan hücrelerinin üretimi için gereklidir. Demir eksikliğine bağlı kırmızı kan hücrelerinin seviyesi düşük olabileceği için beyin de dahil olmak üzere vücudun tüm bölümleri yeterli oksijen alamayabilir. Beynin yeterince oksijen alamaması beynin çalışma şeklini değiştirebilir ve hatta beyindeki kan damarları şişebilir ve bu baş ağrıları veya migren ataklarına neden olabilir. Ayrıca demir eksikliği nedeniyle değişecek dopamin ve östrojen seviyeleri de baş ağrısı ile ilişkilidir.
7.Baş dönmesi ve göz kararması
Vücut demir yoksunluğu yaşadığında kas güçsüzlüğüne, yorgunluğa ve odaklanamamaya neden olabilir, bu da dik durabilmeyi zorlaştırabileceği için denge kaybı ve baş dönmesi görülür.
8.Saç dökülmesi
Saç büyümesi hücrelerin kullanabildiği oksijen miktarı ile ilişkilidir. Kuru saçlar, saçların zayıflaması ve dökülmesi demir eksikliğinde görülen belirtilerdendir.
9.Tırnakların şeklinde bozulma ve kırılma
Tırnak plağının kaşık şeklini alması, tırnakların kolayca çatlaması ve kırılması da demir eksikliğinin bir başka belirtisidir. Vücutta ki demir eksikliği giderildiğinde genelde bu semptom düzeliyor olur.
10.Uyku bozukluğu
Vücutta demir eksik olduğunda uyku da dahil olmak üzere günlük rutinleri için gerekli olan önemli hormonları üretemez. Herhangi bir hormon veya besin eksikliği, uykusuzluk da dahil olmak üzere uyku bozukluklarına ve rahatsızlıklara neden olabilir. Demir eksikliğiniz varsa uyku düzeninizde değişiklikler fark edebilirsiniz.
11.Kulak çınlaması
Yeterli demir olmadığında vücudun atardamarları daha fazla kan sağlamak için daha fazla pompalamak zorunda kalır. Kulaklar kan akışındaki değişikliklere karşı çok hassas olduğundan bu hissedilebilir. Bazı durumlarda, bu durum pulsatil kulak çınlaması olarak bilinen kalp atışının nabzına benzeyebilir.
12.Ağız ve dilde iltihaplanma
Demir eksikliğinde, dilde iltihaplanmaya bağlı şişme, yara oluşması, ağız kuruması, ağız köşelerinde çatlaklar meydana gelebilir.
13.Odaklanmada zorluk
Demir kaslara ve beyne oksijen taşır ve hem zihinsel hem de fiziksel performans için çok önemlidir. Düşük demir seviyeleri odaklanma eksikliğine, sinirliliğin artmasına ve dayanıklılığın azalmasına neden olabilir.
14.Kalp çarpıntısı
Demir eksikliğinde düşük hemoglobin seviyeleri kalbin oksijen taşımak için daha fazla çalışmasına neden olur. Bu düzensiz kalp atışları ve kalbin daha hızlı atmasına neden olur.
15.Depresyon ve sinir halleri gibi ruh halinde değişiklikler
Yorgunluk ve halsizlik kişinin modunu düşürüp, ister istemez üzüntü hissine kapılmasına neden olur. Ayrıca aneminin neden olduğu beyindeki oksijen eksikliği, beynin fonksiyonlarını etkileyebilir ve ruh hali bozukluklarına ve depresyona yol açabilir.
Demir eksikliğine ne iyi gelir?
Uzmanlar, düşük demir seviyelerini önlemek için günlük besinlerimize; kırmızı ve beyaz et, balık ve deniz ürünleri gibi hayvansal besinler, baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve sebzeler, yüksek oranda demir içeren ciğer, özellikle demir açısından zengin olan incir ve kayısı olmak üzere kuru meyveler yüksek oranda demir içeren gıdalar eklememizi öneriyor.
- Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık eti gibi et ve sakatat türleri
- İstiridye
- Ispanak ve pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye gibi bakliyatlar
- Keçiboynuzu pekmezi ve bal
- Yumurta
- Fındık, fıstık, susam, kabak çekirdeği, kaju ve antep fıstığı gibi yağlı kuruyemişler
- Kuru kayısı, kuru üzüm, incir, hurma ve kuru dut gibi kuru meyveler
- Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar
- Brokoli, portakal, greyfurt ve çilek gibi C vitamini içeren gıdalar
- Bitter çikolata
Bu makalede yer alan bilgiler yalnızca eğitim ve bilgilendirme amaçlıdır ve sağlık veya tıbbi tavsiye niteliğinde değildir. Bir tıbbi durum veya sağlık hedefleriniz hakkında herhangi bir sorunuz varsa, her zaman bir doktor veya diğer nitelikli sağlık hizmeti sağlayıcısına danışın.
