Damar damar üstüne biner mi?

Ortopedi Uzmanı Dr. Erden Kılıç, ortopedi ile ilgili halk arasında yanlış bilinen bazı gerçekleri ve bunların insan hayatına yansımalarını anlattı.

Anne babalar küçük çocuklarının düztaban olup olmadıkları konusunda kaygı duyabilirler. Bu nedenle düztabanlığı önlemek amacıyla ortopedik ayakkabı arayışına girerler. Oysa her çocuk doğduğunda düztabandır, bu 5 yaşına kadar devam edebilir ve bu durum tamamıyla fizyolojik, yani normal bir durumdur. Dolayısıyla ilk 5 yılda çocuğa özel ''ortopedik ayakkabı'' veya tabanlık yaptırmak gerekli değildir. Çocuk mümkün olduğu kadar çıplak ayakla yürütülmeli, ayakkabı olarak, yumuşak deriden yapılan, tabanında kaymayı önleyici malzeme kullanılan patikler tercih edilmelidir. Sonrasında kullanılacak yürüyüş ayakkabılarında ise tabanın kaydırmaz özellikli malzemeden yapılmış olması, topuğu yere vurduğunda şoku emecek özellikte olması ve mümkünse ayak çukurunu desteklemesi gerekir.

Damarlar kan yoluyla vücudumuzun her hücresine besin ve oksijen taşıyan ve kirli kanı toplayan kanallardır. Tıpkı bir yaprağın damarları gibi ayrılırlar ve her bir bölgeye farklı bir damar ulaşır. Vücut içinde yerleşik iki damardan birinin hareket ederek diğeri üzerine gelmesi mümkün değildir. Hastalarımız genellikle bu deyimi kas gerilmesini ifade etmek için kullanmaktadır.

Kırığın kaynaması çocuklarda daha hızlı olmakla ve ileri yaşlarda kaynama süresi bir miktar artmakla birlikte, bu süre daha çok kırığın olduğu kemiğe ve kırık tipine bağlıdır. Genel olarak 3 haftada kaynama dokusunun oluştuğu kabul edilmekle birlikte, bazı büyük kemiklerde kaynama yaştan bağımsız olarak ortalama 3-4 ay alabilmektedir.

Aslında besinler dahil hiçbir dış etken kaynamayı hızlandırmaz, ancak kaynamayı geciktiren birçok etken vardır. Özellikle kaynamayı geciktiren bir besin yoktur, ancak kötü ve yetersiz beslenme kaynamayı olumsuz etkileyebilir. Kaynamayı olumsuz etkilediği bilinen en önemli etken sigaradır.

Kültürümüze merhum Kemal Sunal''ın filmleriyle kazandırılan bu öngörü, kısmen açıklanabilir bir durumdur. Yağmurlu havalarda basınç azalması ve nem artışı bazı hassas eklemlerde ağrı artışına neden olabilmektedir, bu hastalarımız kuru ve sıcak havada daha rahat edebilmektedir. Ancak nem varlığı tek başına romatizmaya neden olmaz. Romatizma genel olarak vücudun savunma sistemindeki bozukluklar nedeniyle kendi dokularına karşı mücadeleye giriştiği çoğunlukla eklemleri tutan yapısal bir hastalık grubudur.

Birçok kişi elini veya ayağını hareket ettirebildiğinde kırık olmadığını düşünür. Ancak ağrı kişiye göre değişen bir kavram olduğu için çoğu insan kırık olsa bile hareketine devam edebilir. Bir darbe sonrasında kısa sürede şişlik ve morluk gelişmesi kırığı düşündüren bulgulardır, bunlar varsa ortopedi uzmanına muayene olmalısınız.

Aslında bu tam olarak bir şehir efsanesi değil, doğruluk payı var, çünkü kırılma ve kaynama sonrasında eski halini almak için kemikte bir süre bazı değişiklikler yaşanmaya devam eder, bu da genellikle bir yıldır ve üzerinden bir kış geçmesine eşdeğer bir süredir.

Kol veya bacak ağrısı ile başvuran bazı hastalarda bel veya boyun fıtığı tanısı konulabilmektedir. Bu tip ağrıya yansıyan ağrı adı verilir. Bu tip ağrıda ağrının hissedildiği bölgede sorun yoktur, ancak o bölgeye ulaşan sinirin boyun veya bel fıtığı nedeniyle baskı altında kalması ağrıyı oluşturur. Boyunda ve belde ağrı olmadan da boyun veya bel fıtığı olması mümkündür. Kol ve bacak ağrılarında fıtık olup olmadığı hekim muayenesi ile ayırt edilebilir.

Kemik erimesi sinsi bir hastalıktır, doğrudan bulgu vermez, daha çok az bir darbe ile kemiklerin kolay kırılmasına neden olur. Nadiren sırtta ağrı yapabilir. Kemik erimesini önlemek için düşük dozda spor (yürüyüş, hafif koşu) yapılması ve kalsiyumdan zengin beslenilmesi (süt ve süt ürünleri) önerilir. Gerekirse hekim tarafından kemik yıkımını önleyici ilaçlar, kalsiyum ve D vitamini içeren tedaviler başlanabilir.

Halk arasında kireçlenme olarak adlandırılan osteoartrit aslında iki kemik arasında hareketi sağlayan eklem yüzeyindeki kaygan kıkırdak dokunun bozulmasıdır. Kemiklerde oluşan büyümeler, yani kireçlenmeler, kıkırdağın bozulmasından sonra hastalığın ileri evresinde ortaya çıkar. Bu da hastalığın hareketsizlikten olduğuna dair bir yanlış görüşe yol açmaktadır. Osteoartrit kırık sonrasında ya da romatizmal hastalıklara bağlı olarak görülebilir. Herhangi bir nedene bağlı olmayan osteoartrit ise anne babadan gelen gen mirasının belirlediği bir alın yazısı gibidir, bu kişilerde eklem kıkırdakları diğer insanlara göre daha çabuk aşınır.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi aslında biten eklemin suyu değil, aradaki kıkırdak dokudur. Bu nedenle kıkırdak iğnesi biten suyu yenilemek amacıyla yapılmaz. Hastalığın erken evrelerinde bu iğneler ağrıyı azaltabilmektedir, ancak hastalığı durdurucu ya da önleyici etkileri yoktur.

Özellikle diz ve kalça eklemlerinde ileri derecede kireçlenme varsa ve hastalık nedeniyle kişinin ağrıları günlük yaşamını etkiliyorsa protez cerrahisi önerilir. Kalça ve diz protezi ameliyatı sonrasında hasta memnuniyeti %98 dolayındadır. Yeni tasarım protezler ve kemik çimentoları sayesinde, uygun hastada, uygun şekilde yapılmış bir eklem protezinin ömrü 20 yılı aşabilmektedir. Ancak %2 hastada enfeksiyon, toplardamarlarda pıhtı oluşumu ve benzeri komplikasyonlar nedeniyle başarılı sonuca ulaşamama olasılığı bulunmaktadır.

Denge bilekliği, manyetik dizlikler ve korseler, kıkırdak hapları, mucize bitkisel ilaçlar…

Her ne kadar üreticileri tarafından olumlu etkileri olduğu öne sürülse de bu tip ürünler ilaç ve diğer tıbbi malzemelerin geçtiği sıkı kontrol aşamalarından geçmemektedir. Dolayısıyla etkileri konusunda kesin bilimsel veriler yoktur. Bu nedenle devlet tarafından geri ödemesi de yapılmamaktadır. Farklı içerik ve sunuşları nedeniyle bu tip ürünleri kullanmadan önce ilgili hekime danışmanızda fayda var.