Çantalarla sanatsal yolculuk

Osmanlı dericiliğinin ve işlemeciliğinin geldiği doruk noktayı gözler önüne seren, on yedinci yüzyıl sonlarından itibaren özellikle rotasını Osmanlı topraklarına çevirmiş Batılı diplomatlar ile tüccarlar için üretilen işlemeli mektup ve evrak çantalarının sergilendiği Arkadaşım İçin sergisi Sadberk Hanım Müzesi’nde kapılarını açtı.

Sergi kapsamında Sadberk Hanım Müzesi ve Ömer M. Koç koleksiyonlarından zaman içinde birbirinden bağımsız olarak gelişen zengin içerikli iki eser grubu bir araya gelip ziyaretçilerin ilgisine sunuluyor. Osmanlı deri işçiliğinin ulaştığı zirvenin göstergesi olan ve günümüze kadar bozulmadan gelerek sergilenen 91 çantadan 76’sı mektup, 15’i ise evrak çantasından oluşuyor. Zamanın tanıklığını yapan çantaların en erken tarihlisi 1669’da İzmir’de en geç olanı ise 1835’te İstanbul’da üretilmiş.

HEDİYE ÇANTALAR

Dünya koleksiyonlarında da kendilerine yer bulan, Avrupalı kullanıcılarının prestij göstergesi olarak gördüğü zarif işlemeli deri mektup ve evrak çantaları, Osmanlı el işlemeciliğinin önemli grubunu teşkil ediyor. Bunlar arasında Sultan III. Selim ve Sultan II. Mahmud’un tuğrasını taşıyan ve üzerinde “İslambol” yazılı olan deri çantalar Sultan veya bir Osmanlı paşası tarafından Batılı bir diplomata hediye edildiği düşünülüyor.

Özellikle İstanbul ya da İzmir gibi Doğu ve Batı arasında önemli diplomasi ve ticaret merkezlerine gelen seyyahlar, tüccarlar ve diplomatlar bu şehirlerdeki çarşı esnafının hediyelik eşya türünde ürettiği, üzerleri Osmanlı motifleriyle süslenmiş bu çantalara çok rağbet göstermişlerdir. Üzerleri işlemeli olarak satışa hazır bekleyen bu çantalara sipariş üzerine yapıldığı yerin -İstanbul (Constantinople), İzmir (Smyrna)- tarihin ve ısmarlayanın adı yazılır, mektup ve kıymetli evrakları muhafaza etmek veya hatıra eşyası olarak ülkelerine götürmek üzere sahiplerine teslim edilirdi. Kimi zamansa istek üzerine bir ithaf yazısı da işlenirdi. Sergiye adını veren Fransızca Pour mon ami “Arkadaşım İçin” çantalara işlenmiş ithaflar arasında en dokunaklı mesaj olarak dikkat çekiyor. Çantaların büyük bir bölümünün üretildiği 18. yüzyıl farklı etkilerin devreye girdiği ve Batı’yla ilişkilerin geliştiği; Batı’da Doğu, Doğu’da Batı etkisinin görüldüğü bir dönemdir. 

SERGİ İÇİN KİTAP

Sadberk Hanım Müzesi müdürü Hülya Bilgi küratörlüğünde hazırlanan sergi Osmanlı’da üretilip birçoğu Avrupa’ya taşınan eşsiz güzelliğe sahip evrak ve mektup çantalarının bir araya getirildiği eşine az rastlanır bir teşebbüs. Sergi kapsamında Ayşen Anadol editörlüğünde Hülya Bilgi tarafından Türkçe ve İngilizce hazırlanan ve Ömer M. Koç’un kaleminden Önsöz’ün yer aldığı kitap ise birbirinden nadide işlemeli deri çantaların toplu olarak etraflıca tanıtıldığı, şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı çalışma özelliği taşıyor.

Birbirinden güzel motiflerle bezeli işlemeli deri evrak ve mektup çantalarını yüzyıllar sonra üretildikleri en önemli merkez olan İstanbul’a geri getiren Sadberk Hanım Müzesi’ndeki Arkadaşım İçin Sergisi 31 Mayıs’a kadar sanatseverleri bekliyor.