Bir Kızılay gönüllüsünün not defteri

Türk Kızılayı, 155 yıldır dünyanın neresinde olursa olsun, insan ızdırabını dindirmeye gayret ediyor. Asırlık merhamet çınarı bir yandan insani yardım, halk sağlığı, afet ve acil durumlarda üstlendikleri öncü role ek olarak 2019’da kurulan Kızılay Kültür-Sanat ile iyiliği sanat formunda dile getirmek üzere yeni bir yola çıkmıştı. Açtıkları müzeler, sergiler ve süreli yayınlarıyla faaliyetlerini sürdüren Kızılay Kültür-Sanat çalışma alanlarına 2023 yılının ilk günlerinde bir de kitap yayıncılığını ekledi.

Kızılay Kültür-Sanat Yayınları’ndan çıkan ilk kitaplardan bazıları şöyle: Balkanlar’da Yetim Türkler, Plevne’den Erzurum’a Kızılay’ın Emri Altında, Balkanlar’dan Türkiye’ye Göçler, Sanat Bakacından Savaş, Kuramdan Uygulamaya İnsani Diplomasi.

FEDAKAR EBE

Bu kitaplar arasında Hilal-i Ahmer hemşire ve ebelerinin tuttuğu notlardan hazırlanan Ebelik Staj Defteri hem konusu hem de orijinalliğiyle dikkat çekiyor. Hilâl-i Ahmer Kadırga Doğumhanesi Ebelik Kursu öğrencisi Fatıma Şehîme Hanım’ın staj defteri yayınevinin “Bellek-Belge” dizisinin ilk kitabı. Ebe Şehîme Hanım’ın Kızılay Kadırga Doğumevi’nde ebelik stajı yaptığı dönemde tuttuğu ve Halûk Perk koleksiyonunda yer alan bu defterler, Türkiye’deki sağlık hizmetlerinin gelişimi ve sağlık çalışanlarının eğitim süreçlerinin geçmişine katkısı açısından çok değerli.

Defterlerin sahibi Fatıma Şehîme Hanım, 1879 yılında Haşim Efendi ve Şekibe Hanım’ın kızı olarak İstanbul’da dünyaya gelmiş, fedakâr ve yardımsever bir insandı. Yaşı bir hayli ilerlemiş olmasına rağmen Dersaadet Darülfünun Tıp Fakültesi’ni bitirmişti. Hilâl-i Ahmer’in İstanbul Merkez Şubesi o dönemde yaşanan uzman eleman eksikliği sebebiyle kimsesiz asker eşlerinin ücretsiz doğum yapmalarına yardımcı olması için Süleymaniye’de ikamet ettiği anlaşılan Şehîme Hanım’dan bir mektupla destek istemişti. Kaleme aldığı cevabi mektubunda “vatan ve milletine kendisini borçlu” addettiğini söyleyen Fatıma Şehîme Hanım, böyle bir teklifi iftiharla kabul edeceğini belirmiş, hatta sadece Süleymaniye değil, civar bölgelerde de bu hizmeti verebileceğini bildirecekti.

Hilâl-i Ahmer’in Besim Ömer Paşa’nın öncülüğünde açtığı ebe, hemşire ve hastabakıcı kursu mezunlarından olan Şehîme Hanım’ın stajı sırasında tuttuğu defterlerde doğumevine sevk edilen hastaların özlük bilgisi yanında doğum sürecinde gördükleri tedaviye dair ayrıntılar, hastaların ve yeni doğanların sağlık durumlarına dair bilgiler yer alıyor. Mesela tutulan kayıtlarda doğum yapacak hasta hakkındaki bazı klinik ayrıntılara dair şu bilgiler verilmiş: Küçükken bir hastalık geçirip geçirmediği, ilk hayız tarihi, âdet düzeni, evliliği ve düşük yapıp yapmadığı, doğumun başından sonuna kadar geçirilen evre, hasta ve anne karnındaki çocuğun son durumları... Bunlara ek olarak bazı hastaların isimleri, memleket ve ikamet yerleri gibi bilgilerin de kaydedildiğini görüyoruz.

Kasım 1914-Nisan 1915 arasına tarihlenen bu iki cep defteri orijinalleri, transkript edilmiş ve sadeleştirilmiş metinleri eşliğinde okura sunulmuş. Sadece sağlık tarihi açısından değil eğitim ve kadın tarihi bakımından da eşsiz bir kaynak…