Bir Kemal Tahir geçti bu dünyadan

Kemal Tahir aramızdan 21 Nisan 1973’te ayrıldı. Bu vesileyle kendisine rahmet dilerim. Fakülte birinci sınıftayken “Devlet Ana” yı okudum. İlk kez Kemal Tahir okumaya belki en hacimli ve en tartışmalı eserinden başlamışım. Baştan belirtelim. Eserde ne yazdığından ziyade eseri yazanın kim olduğuna bakılan dönemler hep var olmuştur. Devlet Ana, Osmanlı’nın kuruluş hikayesini anlatır. Romanla ilgili pek çok şey söylenmiş, söylenir elbet, eser ortaya koyan söylenmelere de açık olacaktır ama “Devlet Ana roman değildir” diyen bile olmuş. İnsaftan mahrum bu yorumu okuyunca gözüm korkmuştu. Demek ki edebiyat camiası canının istemediğini inkâr bile ediyordu. Peki merhum Kemal Tahir bu eleştirilere ne dermiş? Bu eleştirileri okumasına gerek kalmadan bir kısım insan hemen yetiştirirlermiş bu eleştiri niyetine söylenmiş dedikoduları. O da gür sesiyle sinirlenir, söylenirmiş. Bu arada söylemek lazım. Kemal Tahir’in etrafında ve onu sevenlere “Tahiriler” derlermiş. Esasen pek kimsenin ve bizzat kendisinin çok hoşlanmadığı bir durummuş ama ne yaparsınız. Bu arada ben romanları yeniden yeniden okumak taraftarıyım. Biliyorum bazıları için angarya ama bence mesela Devlet Ana gibi hacimli metinler çok katmanlı oluyor. Tek okumada kendini teslim etmiyor da başka başka zamanzeminlerde yeniden okumak gerekiyor.

Kitaplarından aklımda kalan o kareler

Ben daha sonra “Bozkırdaki Çekirdek”i okumaya yeltendim ama araya türlü manialar girdi. Okumayı geciktirdim. Belki de her romanın doğru zamanı var okunmak için. O doğru zamanı yakalayıp da Köy Enstitüleri’ni konu alan Bozkırdaki Çekirdek’i okuyunca Köy Enstitüsü Projesi’nin nasıl büyük tartışmalara sebep olduğunu bir kere daha anladım. Ve bu meseleyi tartışan, konuşan kişilere tek bir soru sordum. “Köylü kısmı çocuğu okusun ve köyden kurtulsun der, hatta köydeki zor yaşama şekline “İt Dirliği” der. Hal böyleyken enstitüler köy çocuğunu okutup tekrar köye döndürmeyi nasıl düşündü? Bu soruya cevap vereni pek görmedim. Ama Kemal Tahir Köy Enstitüsü meselesinin az buz bir tartışma olmadığını daha su kaldıracağını biliyordu. Ve son sözü söylemekten ziyade katkı sunmuştu tartışmalara. Her romandan her filmden sadece bir kare kalırmış insanın aklında. Devlet Ana deyince yumruğu ile ağzını silen, iyi ata binen ve çok et yiyen süvariler kalmış aklımda. Bozkırdaki Çekirdek’ten ise kuru bozkırın ortasına tek bir ağaç resmeden bürokratı unutamıyorum.

Hapishane yılları

Kemal Tahir’in hapishane jargonunu eserlerine taşıdığı mekânlarda ben nasıl yaşayabilirdim diye sorar ve hep tedirgin olurdum. O hapishanelerde uyanık olmadın mı altından sandalyeyi bile çeker alırlar da ruhun duymaz. Uyanık olacaksın. Kara gecede kara karıncanın adımını sezeceksin. Her kişiden hile gelebilir, tetik duracaksın. İşte tüm bunlar bana pek uzak şeyler. Herkesin herkese çelme takacağı ortamları anlatır Kemal Tahir. Ben zannederdim ki sadece ben bu kötülük dolu ortamlardan rahatsız oluyorum. Fethi Naci der ki Kemal Tahir romanında kimse kimseyi sevmez. İnsan düşünmeden edemiyor, taşra ile karşılaşması hapishanede değil de daha sağlıklı ortamlarda olsaydı nasıl bir karakter kadrosu, nasıl bir olay örgüsü olurdu? Kemal Tahir merhum ile alakalı çok metin yazıldı çok şey söylendi umarım söylenmeye devam eder. Büyük yazarlar konuşuldukça anlaşılma ihtimalleri artan kişiler. Yazıldığı yıllara sâri değil gelecek yıllara da yansıyan eserleri var. Hal böyle olunca değişik yaşlarda, farklı birikimler ışığında yeniden okumak, değerlendirmek, konuşmak lazım. Bir de yazarlarına, fikir adamlarına zor hayatlar yaşatan ülkemizde yazarlar daha çok eserleriyle konuşulsunlar da yaşadıkları zorlukları anmak zorunda kalmayalım. Merhuma rahmet, okurlarına bereketli okumalar dileyerek bitirelim vesselam…

Güneş bazen yere iner

20 Nisan, Pazar

Müteferrika’nın babasına vefa

20 Nisan, Pazar

Ayasofya’ya bu defa dizi için koştular

20 Nisan, Pazar