1906 yılında hizmete başlayarak Bosna’nın doğu kısımlarını Avusturya-Macaristan yönetiminin geri kalanına bağlayan Bosna Doğu Demir Yolu, bugün geçmiş ile gelecek arasında bir hat kurmaya devam ediyor. Küçük bir kısmı turistik amaçlı olarak yeniden inşa edilen hat, yolcularını raylarına kazınan hikâyeleri, bölgenin ruhunu ve uğradığı istasyonlar arasındaki nefis manzaraları keşfetmeye davet ediyor.
Bir zamanların meşhur dar hatlı Bosna Doğu Demir Yolu, bu ülkenin, tarihi ve kültürel hikâyesinin büyüleyici bir bölümünü temsil etmektedir. 1906 yılında hizmete başlayan bu demir yolu hattı, “Doğu Demir Yolu” veya “Saraybosna-Doğu Sınırı Demir Yolu” olarak da bilinir. Avusturya-Macaristan yönetimi tarafından inşa edilen bu demir yolu hattı, döneminin mühendislik harikasıydı. Aşamalar halinde inşa edilen, bu demir yolunun iki kolu vardı: Birincisi, Saraybosna’dan dönemin Osmanlı hududundaki Uvats’a ve ikincisi, Sırbistan hududundaki Vardişte’ye kadar uzanmaktaydı. Bosna’nın doğu kısımlarını Saraybosna’ya ve dolaylı olarak Avusturya-Macaristan yönetiminin geri kalanına bağlıyordu. Bosna Doğu Demir Yolu hattı üzerinde çok sayıda istasyon, tünel ve köprü bulunuyordu. 20 Ekim 1909’da Taşlıca’dan (Plyevlya) postalanan ve İstanbul’a gönderilen bu kartpostalda yer alan Vişegrad tren istasyonu, bu demir yolu hattının onlarca istasyonundan sadece bir tanesidir.
Cömertçe finanse edilen demir yolu
Dünyanın en cömertçe finanse edilen raylı sistem projelerinden biri olan Vişegrad-Vardişte demir yolu için, kilometre başına yaklaşık 450 bin olmak üzere, toplam 75 milyon altın kron harcanmış. Bu demir yolu, özellikle Vişegrad’ın Sırbistan sınırındaki konumu göz önüne alındığında, Avusturya-Macaristan yönetimi için büyük bir stratejik öneme sahipti. Birinci Dünya Savaşı’nın başlangıcında kilit rol oynayan bu demir yolu hattı, özellikle savaşın ilk iki yılında, yoğun olarak kullanıldı. Askerler ve lojistik malzemeler, bu demir yolu aracılığıyla, Sırp cephesine nakledildi. 1918’den sonra demir yolunun sahibi Yugoslav Demir Yolları oldu. Bu tarihten sonra demir yolu hattı Sırbistan’ı da kapsayacak şekilde genişledi. Tam 49 yıl boyunca, tüm bölgenin önemli bir demir yolu bağlantısı oldu.
Turistik amaçla yeniden inşa edildi
1974 yılında dönemin yöneticileri, kârsızlık bahanesiyle, Ujitse-Mokra Gora-Vişegrad güzergâhının iptaline karar verdiler. Dört yıl sonra Vişegrad-Saraybosna bölümü de iptal edildi. Bu kararlar, tarihi güzergâha gölge düşürse de demir yolunun ruhu, unutulmasına izin vermedi. 2003 yılında, Mokra Gora’dan Vitasi’ye kadar olan “Şargan sekiz” isimli bölümü, turistik amaçlı olarak yeniden inşa edildi. 2010’da ise Mokra Gora’dan Vişegrad’a ulaşıldı. Böylelikle, dar hatlı Bosna Doğu Demir Yolu hattının küçük bir kısmı yeniden hayata döndürüldü. Bugün, her şeye rağmen, Avrupa’nın en ilginç güzergâhlarından biri olan bu demir yolu, bir ulaşım aracı olma amacının çok ötesindedir. Yerel halk ve ziyaretçiler için sadece bir seyahat deneyimi değildir. Geçtiği yerlerin doğal güzelliklerinin yanı sıra, anıtsal yapılarıyla da çok özeldir. Bosna Doğu Demir Yolu, yaşayan bir açık hava müzesi olmasının yanı sıra, geçmişin mühendislik anlayışına ve stratejik çabalarına benzersiz bir bakış açısı sağlıyor. Geçmiş ile gelecek arasında bir hat kurarak, zamanda yolculuk imkânı sunuyor. Herkesi, raylarına kazınan hikâyeleri, bölgenin ruhunu ve uğradığı istasyonlar arasındaki nefis manzaraları keşfetmeye davet ediyor.
