2023'te yaraları sanatla sardık

Pandeminin etkilerinin tam anlamıyla atlatıldığı bir yıl olan 2023’te kültür sanat sezonu hayli yoğun geçti. Bir yandan yapay zeka, kaçırılan tarihi eserlerimiz konuşuldu, diğer yandan televizyon dizilerimiz yıl boyunca tartışılan başlıklar arasında yer aldı. Yılın ilk aylarında 6 Şubat depremiyle sarsılırken, depremin yaralarını sanatla sardık. Festivaller, filmler, ödül törenlerindeki skandallar ve düzenlenen sergilerin gündem olmasıyla devam eden yıl, ekim ayında İsrail’in Gazze’deki soykırımıyla kültür sanatın yönü bu sefer Filistin’e çevrildi.

SANAT CAMİASI SEFERBER OLDU

6 Şubat’ta meydana gelen Maraş merkezli depremlerde, başta Hatay’ın tarihi yapıları olmak üzere pek çok kültür varlığı zarar gördü. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın oluşturduğu Kazı Başkanlığı ile depremden zarar gören kültür varlıkları hızlıca onarılmaya başlandı. Deprem dolayısıyla ertelenen kültür ve sanat etkinlikleri, bölge için seferber oldu. Sanat eserleri depremzedeler için satışa çıkarıldı, müzayedeler düzenlendi, konserler gerçekleştirildi. Birçok kültür sanat etkinliği, yaraları sarmak için aylarca bölgede faaliyet gösterdi. Dünyanın farklı yerlerindeki sanatçılar da yaşanan bu büyük acıyı sanatına aktararak, depremden zarar görenlerin yanında olduğu mesajını verdi.

FESTİVAL İPTAL EDEN GÜNDEM

Festival deyince artık akıllara Kültür Yolları Festivalleri geliyor. İlk kez Ekim 2021’de Beyoğlu ile başlayan Kültür Yolu Festivalleri, geçtiğimiz yıl toplam 11 şehre yayılırken, bu yıl 16 ilde gerçekleşecek. Deprem dolayısıyla sonbahara ertelenen film festivalleri, yılın son günlerine kadar sürdü. 30. Altın Koza Film Festivali’nde siyasi mesajlar gündem olurken, FETÖ propagandası içeren ‘Kanun Hükmü’ belgeseli yüzünden tepkilerin odağı olan Altın Portakal Film Festivali, iptal edildi. Geçen yıl siyasi mesajlarla gündeme gelen Boğaziçi Festivali ise Filistin seçkisiyle gerçekleşti.

KIŞLADAN KÜTÜPHANEYE

250 yıllık bir geçmişe sahip İstanbul’daki Rami Kışlası 1,5 yıllık restorasyon çalışması sonrasında Rami Kütüphanesi olarak hizmet vermeye başladı. 2023 yılında gerçekleşen diğer önemli açılışlar: Topkapı Sarayı Adalet Kulesi, Ayasofya Tarihi Müzesi, Adana Müze Kompleksi Tarım, Sanayi ve Kent Müzesi, Büyükada Edebiyat Müze Kütüphanesi, İş Bankası Resim Heykel Müzesi, Erzurum Müzesi ve Zeytinburnu Mozaik Müzesi açıldı. İstanbul Modern Galataport’taki binasına taşınırken, Tevfikiye Camii ve Vaniköy Camiileri onarımları tamamlanarak ibadete açıldı.

FİLİSTİNLİ YÖNETMENLERİ TANIDIK

İsrail’in Gazze halkına yönelik gerçekleştirdiği katliam devam ederken, Filistin'e destek veren pek çok sanatçıya Batı dünyasından ambargo ve yasak uygulandı. Ülkemizde ise bu soykırımı görmeyen ve her fırsatta Filistinlilerin yanında yer alanlar olmak üzere sanatçılar ikiye bölündü. Tıpkı deprem ertesi olduğu gibi birçok kültür sanat etkinliği bu sefer Filistin üzerinden yapıldı. Film festivalleri seçkilerini Filistin filmlerinden yaptı, davet ettikleri konuklar arasında Filistinli yönetmenlere hassasiyetle yer verdi. Sergi ve müzayedeler de ya Filistin temalı oldu veya satılan eserlerin gelirleriyle bölgeye gönderildi.

YENİ BASKIYLA İSLAM TARİHİ

Geçen yılın belki de en müjdeli haberi Hattat Hasan Çelebi’nin yazdığı Kur’an-ı Kerim’in tamamlanması oldu. Çeşitli yayınevlerinin bastığı yılın öne çıkan prestij kitapları ise şunlar: Ketebe, M. Asım Köksal’ın İslam Tarihi’ni yenilenmiş baskıyla yayımladı. Basın İlan Kurumu, “Taksim Camii”, İlim Yayma Vakfı, “50 Yılda 50 Vakıf İnsan”, İTO, “Tarihi Miras İstanbul”, Dergâh Yayınları, Tanpınar’ın Huzur kitabının eleştirel basımını, çıkardı.

DİZİ KARNEMİZ NE DURUMDA

Başta Kızılcık Şerbeti olmak üzere seküler dindar çatışmasını konu edinen yapımların televizyonlarda boy göstermesi, beraberinde tartışmaları da getirdi. 2023’ün son günlerinde ilk bölümleri yayınlanan Kızıl Goncalar dizisi, dindar insanları cahil ve geri kalmış göstererek Yeşilçam günlerinden bir arpa boyu yol alamadıklarını gösterdi. Tepkiler üzerine RTÜK inceleme başlattı ve yayın durdurma kararı aldı. 2024’ün ilk günlerinde yayınlanacak olan “Aşka Düşman” dizisinin fragmanı da aileyi hedef aldığı için tepkilere sebep oldu. TRT’nin dijital platformu tabii’nin yayın hayatına başlaması, izleyiciye alternatif içerikler sunması açısından önemli bir gelişme olarak yıla damgasını vurdu.

CEYLAN-DEMİRKUBUZ TARTIŞMASI

Yaklaşık 3 milyon seyirciyle TRT Ortak yapımı Rafadan Tayfa Galaktik Tayfa yılın en çok izlenen filmi oldu. İkinci sırada Oppenheimer yer alırken 3. sıraya Atatürk filmi yerleşti. İlk olarak Yeni Şafak’ın duyurduğu Disney’in Ermeni lobisinin baskısıyla dijital platformunda yayınlamaktan vazgeçtiği film, sanatçıların iki yüzlülüklerini ortaya koyması bakımından önemli tartışmalara sebep olmuştu. Her konuda Atatürkçü geçinen birçok sanatçı, Disney’in bu tutumuna ses çıkaramamıştı. Yılın öne çıkan filmleri arasında; Barbie, Aybüke: Öğretmen Oldum Ben, Nefes: Yer Eksi İki, Napolyon, Nuri Bilge Ceylan’ın Kuru Otlar Üstüne ve Zeki Demirkubuz’un Hayat filmleri yer aldı. Yılın son günlerine ise Ceylan ve Demirkubuz’un sinematografik tartışması damga vurdu. Demirkubuz, küskünlüklerinin Antalya Film Festivali’ne uzandığına işaret etti. Ceylan’ın buna cevap vereceği sinyalini vermesi, tartışmanın yeni yılda süreceğini gösterdi.

YILA BESMELE İLE BAŞLADIK

Dijital sanat her geçen gün hayatımıza biraz daha fazla girerken, yılın sergileri de bundan nasibini aldı. Dünyanın en önemli sanat müzelerinden New York Modern Sanat Müzesi (MoMA), Refik Anadol’un “Unsupervised-Machine Hallucinations” eserini kalıcı koleksiyonuna ekledi. Albayrak Holding gelenekselleşen hat eserleri sergilerine yenisini ekledi. 10. yıla özel “Besmele-i Şerif” temasıyla düzenlenen sergi Tophane-i Âmire Kültür ve Sanat Merkezi’nde açıldı. “Küçük Prens”, “Steve McCury Fotoğraf Sergisi”, “Galaksinin Fanları” ülkemize geldi. İBB'nin haziranda Eyüpsultan’daki Artİstanbul Feshane’de açtığı “Ortadan Başlamak” sergisi, LGBT ve satanizm içerikleriyle tepkilere sebep oldu. Diğer tartışma ise İKSV'nin 18. İstanbul Bienal’i oldu. Bienalin küratörlüğünün, Defne Ayas yerine İngiltereli sanat tarihçisi Iwona Blazwick’e verilmesi, istifaları beraberinde getirdi.

DT’DE YENİ DÖNEM

Tamer Karadağlı’nın Devlet Tiyatrolarının başına geçirilmesiyle yeni bir gündemimiz ve tartışma konumuz daha oldu. Ankara Devlet Tiyatrosu’nun Cumhuriyet Bayramında sahnelediği “Yüzyıllık Destan: Ateş” oyunu, Karadağlı’nın farkını ortaya koydu. 15 Temmuz darbe girişimini anlatan “252” oyunu, 28 Şubat’ı anlatan “Bin Yıl”, Haluk Bilginer ve Zuhal Olcay’ın 20 yıl sonra yeniden sahnede buluştuğu “Kel Diva”, “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”, “1923 Müzikali” de geçtiğimiz yıl seyirciyle buluşan tiyatrolardan.

VEDA EDENLER

Erkin Koray’dan Özkan Uğur’a kültür ve sanat camiasından isimler 2023 yılında hayata veda etti. Bunlardan bazıları: Burhan Çaçan, Yaşar Kaplan, Aydil Erol, Mehmet Kısakürek, Tanju Tuncel, Cengiz Numanoğlu, Nuri Sesigüzel, Bozkurt İlham Gençer, Yılmaz Gruda, Safa Önal, Rana Cabbar, Nurhan Damcıoğlu.