Wagner’i herkes biliyor. Ancak Rusya’nın Wagner dışında da özel askeri şirketleri var. Enerji devi Gazprom’un yurt dışındaki varlıklarını koruyan Fakel ve Plamya, Ortodoks Kilisesi bağlantılı Orthodox Kardeşlik Lejyoner Grubu, E.N.O.T Corps ve birçok eski Rus özel kuvveti mensubu barındıran Patriot bunlardan bazıları.
Bazıları “Wagner” ismini Hitler’in favori bestecisi Wilhelm Richard Wagner’e dayandırıyorlar. Sebebi ise Wagner Grubu’nu kuran Ukrayna doğumlu Rus Dimitry Valeryevich Urkin’in telsiz kod adının Richard Wagner’e nispeten “Wagner” olması.
Wagner’in isminin duyulması 2014’te Ukrayna’da oldu. Kırım’ın Rusya’ya ilhakı faaliyetlerine katıldılar. Yine, Ukrayna’nın Luhansk bölgesinde Rusya’nın desteklediği ayrılıkçılarla birlikte savaştılar. Daha sonra ise Suriye başta birçok ülkede görüldüler ve halen varlıklarını devam ettiriyorlar.
YUMUŞAK GÜCÜN KORUYUCUSU
Daha sonra Wagner ülke dışında da ağlarını örmeye başladı. Son dönemde Wagner daha çok Ukrayna savaşında Bahmut bölgesindeki savaşla anılıyor ve patronu Yevgeny Prigozhin, Batı medyasında yaygın bir şekilde yer alıyor olsa da dünya ölçeğinde birçok bölgede Wagner lejyonerleri Rusya’nın ya yumuşak gücüne koruma sağlıyor ya da yumuşak güç için kanallar oluşturuyorlar.
AMERİKAN BLACK WATER’DAN ESİNLENİLMİŞ
Wagner’in, Amerika’nın mazisi savaş suçları, sivil katliamlar ve insan hakları ihlalleriyle dolu “Black Water” özel askeri şirketinden esinlenildiği söylense de Ruslar Wagner ve benzeri gruplarla bu Özel Askeri Şirket kavramı ve işlevselliğini oldukça geliştirmiş gibi duruyorlar.
Amerikan Özel Askeri Şirketleri ülke içerinde yasal olarak kurulmuş, bazıları Afganistan, Irak, Yemen gibi ülkelerde savaşlara katılmış olsalar da daha çok eğitim ve koruma hizmetleri veren şirketler. Devletin istihbaratı ve derin yapılarla irtibatları tabii ki var. İnsan kaynağı olarak savaş tecrübesi olan emekli askerleri kullanıyorlar.
RUSLAR ÖZEL ASKERİ ŞİRKET KAVRAMINI ÇOK BOYUTLU GELİŞTİRDİ
Ruslar bu konuda ABD’li özel askeri şirketlerden esinlenmiş olmalarına rağmen kavram,
kapsam ve işlevselliği çok boyutlu olarak geliştirmiş gözüküyor.
Öncelikle Rusya’da paralı askerlik (lejyoner faaliyeti) anayasanın 13(5) fıkrası gereği yasaklanmış durumda. Dolayısıyla, Wagner dahil diğer lejyoner oluşumlar şirketlerini ülke dışında kuruyorlar. Dolayısıyla, Rusya Federasyonu dahilinde bu tür Özel Askeri Şirketleri hayalet lejyoner oluşumlar olarak niteleyebiliriz. Hukuki olarak Rusya içerisinde yoklar. Yani resmî kurumların göz yummasıyla hem varlar hem de yoklar. 2018’de bu tür yapıları legalleştirme yasa tasarısı veto yemiş.
Şirketlerin yurt dışında kurulmuş olması hukuki olarak,
bir yerde, Rusya Federasyonu’nu bu oluşumlarla bağlantı noktasında korumayı da amaçlıyor. Rusya istediği an ilişiksizlik iddia edebilir ve üzerlerini çizebilir.
HAYALET LEJYONERLERİN DİZGİNLERİ RUSYA’NIN ELİNDE
Ayrıca, bu durum Rusya yönetiminin her zaman dizginleri elinde bulundurmasına, lejyoner şirketlerini istediği zaman hizaya getirmesine de yarıyor. İşe yaradığı müddetçe hayalet lejyoner şirketler baş tacı ediliyor ama devlet istemediği anda tüm kapılar yüzlerine kapanıyor.
ABD’li şirketler gibi Rusya bağlantılı Özel Askeri Şirketler de ülkenin gizli servisi ve derin yapılarla irtibat halindeler.
ÇOK BOYUTLU İŞLEVSELLİK
Sadece eğitim ve koruma hizmetleri yapmıyorlar. Özellikle Wagner alt şirketleri ile birlikte adeta yarı askeri bir holding şirketi gibi çalışıyor. Eğitim veriyor, sahada savaşıyor, Rusya’nın yumuşak güç enstrümanlarına koruma da sağlıyor, yeni kapılar da açıyor, maden işletiyor, ticaret yapıyor. Genelde yumuşak gücün askeri kanadı gibi davranıyor.
Bununla da kalmıyor, faaliyetlerini siber alemde de sürdürüyor, yani siber savaş sahasında da boy gösteriyor. Mesela, Prigozhin, St. Petersburg’da finanse ettiği trol ordusu ile ABD’de seçimlere müdahale etmekle suçlanıyor.
ÇOK ULUSLU LEJYONER YAPILARI
İdari insan kaynakları aynen ABD’de olduğu gibi savaş tecrübesi olan eski askerlerden oluşuyor. Genelde de özel kuvvetlerden.
Ancak, mesela Wagner’in çok uluslu yapısı dikkat çekiyor. Çoğunluk Rus orijinli olmakla birlikte, 15 farklı ülkeden lejyoner barındırıyor. Ermeniler, Kazaklar, Moldovyalılar (muhtemelen bu bölgelerden gelme Ruslar) Sırplar, Norveçliler ve İskandinav ülkelerinden gelenler. Hatta “Siyah Ruslar” olarak nitelendirilen Afrikalı lejyonerler.
Acil durumlarda savaşçı sayısını artırmak için daha değişik seçeneklere de başvurabiliyorlar. Hatta hapishanelerin yollarını aşındırmaktan da çekinmiyorlar. Altı aylık savaşma karşılığında özgürlük ya da hapis cezasında indirim mahkumları cezbedebiliyor. Hatta Wagner askeri varlıklarının bulunduğu ülkelerden de mahkumları insan kaynağı olarak kullanabiliyor.
Macera tutkunları ya da adrenalin sevenlere de uygun maaşlarla kapılar açık. Ancak gizlilik çok önemli, hatta öldürüldüklerinde bile yakınlarından çenelerini tutmaları isteniyor tazminat alabilmeleri için.
Böylece, düzenli asker değil de öldürülen lejyonerin toplumu rahatsız etmesi engellenmiş oluyor. Ukrayna savaşında olduğu gibi savaş zayiatları daha düşük gösterilebiliyor.
Son yıllarda Rus lejyoner faaliyetlerinde bir artış göze çarpıyor.
Konu buraya gelmişken Rusya’daki Wagner benzeri “Özel Askeri Şirket” kisvesindeki diğer oluşumlara da bakmakta fayda var.
RUS ÖZEL GÜVENLİK ŞİRKETLERİ
Rusya’nın önde gelen ve dünya üzerinde yaygın ağı olan Wagner’den yeterince bahsettik. Wagner dışında özel güvenlik şirketleri de var.
Enerji devi Gazprom’un Suriye ve Ukrayna gibi ülkelerdeki varlıklarını koruma amaçlı biri Fakel (Meşale) ve diğeri ise Plamya (Alev) ismini taşıyan iki Özel Askeri Şirketi olduğunu söyleniyor. Bu iki grubun sadece boru hatlarını korudukları söyleniyor.
KİLİSENİN DE ÖZEL ASKERİ ŞİRKETİ VAR
Orthodox Kardeşlik Lejyoner Grubu, Rusya Ortodoks Kilisesi bağlantılı bir grup. Ukrayna’da “Hristiyan Rusya’yı çökmekte olan Batı’dan korumak için” savaşıyor.
E.N.O.T Corps, Rus milliyetçi Igor Mangushev tarafından Donbas’taki Rus yanlısı milisleri bir araya getirmek amacıyla kuruldu. Daha sonra faaliyetlerini Ukrayna, Suriye ve Yukarı Karabağ’a kadar genişletti. 2015’te Sırbistan, Donbas’taki askeri kamplarda askeri eğitim sağlıyordu. Wagner dışında uluslararası olarak bir Özel Askeri Şirket gibi gözüken ENOT’un 2019’da kapatıldığı söyleniyor.
WAGNER İLE SAVUNMA BAKANI ARASINDA ÇEKİŞME VAR
2018 yılında kurulan ve bünyesinde birçok eski Rusya özel kuvveti (Spetsnaz) mensubu barındıran Patriot ‘Özel Askeri Şirketi’nin Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile bağlantılı olduğu ve popülaritesi ve pazarlık gücü artan Wagner’e alternatif oluşturmaya çalıştığı söyleniyor. Wagner şefinin arası Şoygu ile iyi değil. En son Bahmut şehrini ele geçirdiklerini ilan ettikten sonra “Sadece Ukrayna ile savaşmıyoruz, Rusya bürokrasisi ile de savaşıyoruz” diyerek yine Rusya Savunma Bakanı’nı hedef almıştı.
KADİROV DA SIRADA
Çeçen Cumhuriyeti Başkanı Ramazan Kadirov’un da bir Özel Askeri Şirket kurmayı planladığı kulislerde dolaşıyor. Görevini bırakırsa böyle bir niyeti olduğu söyleniyor. Bunlar dışında Moran Güvenlik Grubu, Slavonik Tugaylar gibi Rusya devletinin menfaati için çalışan irili ufaklı birçok lejyoner grup var.
RUSYA’NIN HİBRİT SAVAŞI
Avrupalılar Putin’in Rusya’yı eski güçlü, ihtişamlı günlerine döndürmek istediğini, bunu gerçekleştirmeye çalışırken de
Özel Askeri Şirketleri, aşırı sağcı terör gruplarını yayılmacı bir çerçevede hibrit bir savaş stratejisi ile Avrupa Birliği aleyhine kullandığını iddia ediyorlar.
Aslında gelinen noktadaki tabloya baktığımızda Rusya’nın bu taktiği sadece Avrupa’da uygulamadığını, nüfuz alanını bu lejyonerler üzerinde Afrika başta dünyanın birçok bölgesine taşıdığını görüyoruz. Wagner’in Afrika’da 20 ülkede büroları olduğunu söylersek ne dediğimiz daha rahat anlaşılır.
Rusya bugün bu yumuşak gücünün yanında sert gücünü de, birbirlerine destekçi olarak, seferber ederek belki de Sovyetler Birliği’nin nüfuz haritasının ötesine taşmış olabilir.
Rusya “Yasal Müphemlik” politikası ile hayalet lejyoner grupları dünyanın dört bir tarafına seferber edip etki alanını genişletebilir ama bu plan işler hep yolunda gittiği ve merkez güçlü olduğu sürece çalışır. Merkezin zayıf düştüğü bir anda ya da mesela Ukrayna savaşının kaybedildiği bir durumda neler olabileceğini ve bu grupların devlet ve birbirlerine neler yapabileceklerini kestirmek zordur.
