Türkiye, Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'ndan (AKKA) çekildiğini açıkladı. Kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasıyla birlikte 8 Nisan'dan itibaren geçerli olacağı belirtildi.
Türkiye, 1990 yılında Paris’te imzalanan ve soğuk savaş döneminde Avrupa’daki silahlı güçlerin hareket ve malzemelerine kısıtlar öngören NATO ve Sovyetler Birliği’nin imza koyduğu Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması’ndan (AKKA) çekildi.
Rusya çekildi NATO askıya aldı
Bu antlaşmanın uyarlanmış hali olan Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması’nı da 1999 yılında İstanbul’daki AGİT Zirvesinde başta Rusya olmak üzere bazı ülkeler imzalamıştı. Rusya Kasım 2023’te resmi olarak AKKA’dan çekildiğini açıklamıştı. Bunun üzerine ABD ve örgüt olarak NATO da yükümlülüklerini askıya aldığını duyurdu.
Türkiye tarafları antlaşmaya dönmeye çağırmıştı
Türkiye ise anlaşmadan çekilmeyi ve ABD’nin kararından üzüntü duyduğunu açıklayarak tarafları antlaşmaya dönmeye çağırmıştı. Türkiye de son dönemde artan gerginliğin ardından antlaşmadan çekilmiş oldu.
İlgili Cumhurbaşkanı Kararı Resmi Gazete'nin 5 Nisan günlü sayısında, 8 Nisan gününden geçerli olmak üzere yayımlandı.
AKKA nedir?
1990 yılında Paris’te imzalanan ve Temmuz 1992’de yürürlüğe giren Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması (AKKA) (Treaty on Conventional Forces in Europe – CFE) NATO ve Varşova Paktı arasında imzalanmıştır. Antlaşma zırhlı muharebe araçları, muharebe tankları, savaş uçakları, toplar ve saldırı helikopterlerini içeren toplam beş konvansiyonel silah kategorisinde sayıca indirimi, karşılıklı bilgi paylaşımını ve her bir kategori için de anlaşmaya taraf olan ülkeleri bağlayacak sınırlamaları içermektedir.
Antlaşma coğrafi olarak Avrupa’nın Atlantik kıyılarından başlayıp Sovyetler Birliği’nin Ural Dağları’na kadar olan bölümü kapsamaktadır. Antlaşmaya taraf olan ülkeler, anlaşmanın uygulanması ve belirlenen hedeflerine ulaşmasından sonra da güvenlik ve istikrarın temini için birlikte çalışmayı ve her türlü çabayı göstereceklerini taahhüt etmişlerdir. Antlaşmanın 2. maddesi beş kategoride belirlenen silahların neler olduğunu açıkça ifade etmektedir. Anlaşmanın 3, 4, ve 5. bölümlerinde tarafların tabi olacağı sınırlamalar rakamlarla ifade edilirken ilerleyen bölümlerde de indirimlerin kapsamı ve nasıl yapılacağını açıklayan ifadeler bulunmaktadır.
Antlaşmanın ek protokolleri, indirime tabi olacak silahların envanterini çıkarırken, imha veya görev dışı bırakma süreçlerinin nasıl yürütüleceğini ve devletlerin tabi olacakları usulleri açıklamaktadır. AKKA Antlaşması’nın her iki taraf için toplam olarak getirdiği rakamsal sınırlamalar, muharebe tankları için 40.000, zırhlı muharebe araçları için 60.000, toplar için 40.000, savaş uçakları için 13.600 ve taarruz helikopterleri için de 4000’dir. Deniz üzerindeki tüm donanma unsurları bu antlaşma kapsamı dışında bırakılmıştır.
Öte yandan, kuvvet indirimi sürecinde bahsi geçen askeri ekipmanın satılması yasaklanmış, yok edilmesi veya barışçıl amaçlarla kullanılabilecek hale getirilmesi karara bağlanmıştır. AKKA Antlaşması sadece rakamsal sınırlamalar üzerinde durmamış ve Antlaşmanın uygulanacağı birbirine geçen dört bölge belirlemiş ve bu sayede taraf ülkelerin kuvvet indirimleri neticesinde yapacakları kaydırmaların belli bir alanda toplanmasının önüne geçmek hedeflenmiştir. 1996 yılında AKKA Anlaşması’nın kanat bölgeleri üzerinde düzenlemeler yapılarak Rusya’nın arttırım talepleri karşılanmıştır. Fakat yakın çevresinde yaşanan istikrasızlıklar ve silahlı çatışmaların yanı sıra NATO’nun coğrafi alanını genişletmeye başlaması, Rus tarafında konvansiyonel üstünlüğün yeniden tesis edilmesinin gerekliliğini göstermiştir. Rusya’nın şikâyet ve taleplerini dikkate alan NATO ülkeleri 1996 ile 1999 arasında AKKA’nın yenilenmesi görüşmelerini sürdürmüşlerdir.
İstanbul Zirvesi’nde NATO üyelerinin karşı çıktığı üç önemli konu bulunmaktaydı. Bunlar Rusya’nın kanat bölgelerinde belirlenen sınırların üzerinde sayılarda güç bulundurması, Rus Silahlı Kuvvetlerinin Gürcistan topraklarında Gürcü hükümetinin onayladığı rakamların üstündeki mevcudiyetleri ve Rusya’nın Moldova’daki askeri mevcudiyeti konularıydı. NATO bu konuda çok diretmiş ve Rusya İstanbul Zirvesi’ndeki taahhütlerine uyana kadar revize Antlaşmayı onaylamayacağını bildirmişti. Mart 2015’te Rusya’nın Antlaşmadan tamamen çekildiğini açıklaması, NATO tarafından tepkiyle karşılanmış ve bu hadise yeni bir konvansiyonel silahlanma döneminin başlangıcı olmuştur.
