Osmanlı 167 yıl sonra yeni binada

Osmanlı Devlet Arşivi, 167 yıl sonra yeni binasına kavuştu. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'ne bağlı nisan ayında teslim edilen ve arşivlerin taşınma işlemi devam eden Osmanlı Arşiv Merkezi'nin açılışı yarın Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından yapılacak. Aynı anda 200 araştırmacının çalışabileceği arşiv binasının mimarı Yüksek Mimar Muharrem Hilmi Şenalp, binayı ve içinde yer alan müzeyi, Yeni Şafak'a gezdirdi. Araştırmacıyı 94 milyondan fazla belge ve 380 binden binden fazla defterle buluşturacak olan yeni binada ayrıca Osmanlı için çok önemli olan birçok belgenin orijinali müze bölümüne ziyaretçilerle buluşacak. Tüm belgelerin sayısal ortama aktarılmasının devam ettiği Osmanlı Arşivleri'nde uzun vadede ise hedef, isteyen herkesin evinden internet aracılığıyla sisteme girerek istediği belgeye ulaşması, isteyenin ise bir kopyayı satın alabilmesi.

Toplam 94 milyon 58 bin 261 belge ile 380 bin 310 adet defterin bulunduğu arşivde bugüne kadar yaklaşık 40 milyon adet belge ve defterin tasnifi yapıldı. 5 milyon adet belge ise dijital ortama aktarıldı. Arşivin taşınma işlemi bir yandan devam ederken yaklaşık 6 ay süreceği tahmin ediliyor. Arşivde hem orijinal belgeye hem de dijital ortamdaki kopyasına ulaşabilecek olan araştırmacılar önceden merkezi Sultanahmet'te bulunan Osmanlı Arşivleri'ne gidiyorlar, belgenin 18 km uzaktaki Bağcılar'dan minibüsle gelmesini bekliyordu.

Arşivlerin girişinde yer alan müze bölümünde dünya ve Türkiye tarihine ilişkin çok önemli ve ilginç belgeler yer alacak. Bu belgeler arasında Sultan Abdülhamid'e verilen ve 'Bizim takatimiz kalmadı. Aklın başına gelmedi' ifadelerinin yer aldığı tarihimizin ilk muhtırası, Karlofça Anlaşması, Tanzimat ve Islahat Fermanı'nın orijinali sergilenecek.

Sultan II. Abdülhamid'e Filistin'in verilmesi karşılığında borçların silineceğine dair mektup ile Sultan'ın verdiği hayır cevabının da sergileneceği müzede Osmanlı gayrimüslimlerinin padişahlara yolladığı teşekkür ve yardım talepleri de yer alıyor. En önemli belgelerden biri ise 1916 yılında Yedikule Ermeni Hastanesi'ne gönderilen yardıma ilişkin belge. Soykırım yapıldığı iddia edilen döneme ait belgede kimsesiz Ermenilere 1000 lira yardım yapılmasına ilişkin hükümler yer alıyor.

Arşivleri dağınık olmaktan kurtaran yeni binadan önce Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'ne bir kompleks içerisinde olsun diye Topkapı Sarayı bahçesinde bulunan üç bina tahsis edildi. Ancak buradaki binalar 28 Şubatçılar tarafından henüz kullanıma geçmeden Osmanlı Arşivleri'nin elinden alınarak Kültür ve Turizm Bakanlığı'na verildi. Restore etme şartıyla Osmanlı Arşivleri'ne verilen binalar bugün bakımsız halde duruyor.

Mimari olarak geleneğin üsluplaştırılmış bir yorumuna sahip olan merkez, taş kaplaması, geniş saçakları ve pencere oranlarıyla geleneksel mimariden izler taşıyor. 'Kampüs-külliye' hüviyetindeki yapılarda mimarisiyle geleneksel Türk Evi'ne, taş malzemesiyle Osmanlı Kamu Yapılarına gönderme yapılıyor. 2000 m2'lik müzede çağdaş müzecilik anlayışıyla dijital ekranlar, filmler, projeksiyonlar, dokunmatik bilgi ekranları yer alıyor. Balmumu heykellerle Osmanlı bürokrasisi de canlandırılacak.

Sel ve nem iddialarını hatırlattığımız Hilmi Şenalp; arşiv binasının hem sel riski hem nemlilik açısından, neredeyse hiç bir risk ihtimalini barındırmadığını da vurguluyor. İsveç Devlet Arşivleri'nin göl kenarında, İngiliz Devlet Arşivi'nin ise Thames nehri kenarında olduğunu belirten Şenalp, 'En ileri teknolojilerle havalandırma ve yangın riskleri gözetilerek bina yapıldı' diyor.

13 bloktan oluşacak Osmanlı Arşivleri sitesinde, 350 kişilik araştırma salonu, 800 kişilik kongre merkezi, 200 çalışma odası ve 120 depo yer alacak. Ayrıca 5 seminer odası ve 10 toplantı odasının da bulunacağı komplekste bin civarında da personel istihdam edilecek. 820 kamera ile gözetlenen binada, belgelerin saklandığı depo kapıları parmak izi ve kartlı sistemle açılıyor.