Türkiye'de emeklilik sisteminde aylık ödenen dosya sayısı 16 milyona ulaştı. Bu durumda 1.8 çalışana bir emekli düşerken, olması gereken oran 4 çalışana bir emekli olarak belirlenmişti. Bu dengenin sağlanamaması, sosyal güvenlik sistemini zor durumda bırakıyor ve emeklilerin daha yüksek maaş almasını engelliyor. Bu süreçte emeklilik sistemi hakkında yeni formüllerin masaya gelmesi bekleniyor.
Milyonlarca emekliyi etkileyen maaş hesaplama sistemi, yasa koyucunun öngörmediği sorunlara yol açıyor. Sorunlar, talep tarihinin maaş hesaplamalarını nasıl etkilediği ve karmaşık hesaplama modellerinin sadeleştirilmesi gerekliliği etrafında yoğunlaşıyor. Çalışmayı teşvik edici düzenlemelerin de gerekli olduğu belirtiliyor. İşte yeni maaş sisteminin detayları...
Emekli aylığı bağlama sistemindeki karmaşık hesaplama yöntemleri, emeklilerin maaşlarının adil ve doğru bir şekilde belirlenmesini zorlaştırıyor. Sistemde kullanılan parametreler arasında sigortalının primleri, aylık bağlama oranları, güncelleme katsayısı, enflasyon oranları ve büyüme verileri yer alıyor. Ancak bu değişkenler, maaşların talep edilen döneme göre değişmesine yol açıyor.
2022 Örneği:
2022 yılında aylık talebinde bulunan emekliler, 2021'de başvuranlara göre yaklaşık %17 daha yüksek maaş aldı. 2024'te emekli olacaklar, 2025'te dilekçe verenlere göre %30-35 daha fazla maaş alabilecek. Bu fark, enflasyon ve büyüme verilerinden kaynaklanıyor.
OLUMSUZ ETKİLERİ
Yüzde 30 Fark:
Emeklilik talep tarihinin maaş hesaplamalarını etkileyen örtülü bir parametre olarak karşımıza çıkıyor. Aynı prim gün sayısı ve yıllık SPEK tutarları olsa bile, maaş miktarında dönemsel farklar ortaya çıkabiliyor.
Artış Oranları:
Emekli maaşları her Ocak ve Temmuz'da zam alıyor. Ancak, enflasyonun yüksek çıktığı yıllarda maaşlar daha yüksek oluyor. Bu durum, emekli maaşlarının enflasyon karşısında erimesine neden olabiliyor.
Karmaşık Üçlü Yapı:
Emekli maaşı hesaplamasında uygulanan üçlü yapı (1999 öncesi, 1999-2008, 2008 sonrası) sistemi karmaşıklaştırıyor. Tek bir güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranıyla hesaplama yapılması öneriliyor.
Taban Maaş Uygulaması:
Taban maaş uygulaması düşük maaşlı emekliler için avantaj sağlıyor, ancak sıfır zam ve adaletsizlik gibi sorunlara neden olabiliyor. Ayrıca, yüksek prim ödeyen emeklilerle düşük prim ödeyenler arasında fark kalmıyor.
Çözüm Önerileri:
Sadeleşmiş Sistem:
Üçlü karma yapının yerine tek bir oran ve güncelleme katsayısı ile hesaplama yapılması öneriliyor. Bu, prim ödeyen ve çalışanların emekli maaşlarını daha adil hale getirecektir.
Taban Maaş Sorunları:
Taban maaş uygulamasının yanında, yüksek prim ödeyen sigortalıların daha yüksek emekli aylığı alacağı bir sistem geliştirilmelidir. Bu, emekliliği değil çalışmayı teşvik ederken kayıt dışılığın önüne geçecektir.
Güncelleme Katsayısı:
Ortalama bir güncelleme katsayısının belirlenmesi, iki yıl arasındaki maaş farklılıklarını ortadan kaldıracaktır.
Aylık Artışlar:
6 aylık enflasyon yerine, her ay bir önceki ayın enflasyonu kadar artış yapılması, maaşların erimesini önleyecektir. Bu, emekli maaşlarında değişen güncelleme katsayısı sorununu da çözecektir.
