Fatih'in Trabzon'u fethederken kullandığı güzergah 564 yıl sonra tespit edildi

Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Köse'nin yürütücülüğündeki "MÖ 401-400 yılında Onbinler'in ve 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Karadeniz'e varış güzergahlarının tespit edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi" projesi, AB destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK'a sunuldu.

Trabzon, Erzurum ve Gümüşhane'deki üniversitelerden 8 kişilik akademisyenin katılımıyla başlatılan projede kara güzergahı tespit edildi.

Yaklaşık 2 yılda tamamlanan çalışma ile savaş ile fetih rotaları belirlendi. Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethi için Bayburt-Aydıntepe-Maçka rotasını izlediği tespit edilirken, akademisyenler tarafından belirlenen rotalar dijital olarak haritalandırıldı.

Proje ile ilgili bilgiler veren Prof. Dr. İsmail Köse, 2 yıl boyunca literatür ile topografyayı eşleştirmeye çalıştıklarını belirterek "Biz yaklaşık 2019 yılından itibaren bu yolları çalışıyor araştırıyorduk. Fakat finansman sorunu yaşamaya başladık. Bizim bütçelerle alttan çıkamamaya başladık. Proje yazmaya karar verdik. 2019 yılından itibaren projelendirdik. TÜBİTAK'a sunduk ve uluslararası proje olarak kabul edildi. 2022 yılında başladık araziyi taradık. 2024 yılında tamamladık. Arazide Trabzon'a ulaşan çok sayıda ticaret yolu, kadim yol, askeri yol, lejyon yolları mevcut. Fakat bizi burada ilgilendiren önemli bir nokta var. Fatih Sultan Mehmet'in 1461 yılında Trabzon'un fethinde kullandığı güzergah Bayburt'tan itibaren bilinmiyor. Bazı çalışmalar var, bazı iddialar var fakat arazide desteklenmiş iddialar değil bunlar. Literatür mevcut fakat rotasını açıklayan bir menzilname yok. İkinci olarak günümüzde yaklaşık 2 bin 400 yıl önce milattan önce 400-401 yıllarında Onbinler'in Güney Anadolu'dan Kuzey yürüyüşlerinde takip ettikleri güzergahın da Bayburt'tan itibaren olan kısmı tam olarak bilinmiyor. Biz projelendirerek bu kısımları bulmayı literatürü ve arazideki topografya kullanarak haritalandırmaya, coğrafi işaretleme ve şehrimizin, çevre şehirlerin kullanımına sunmayı hedefledik. 2 yıl boyunca literatürü taradık. 8 kişilik bir ekip olarak literatürle topografyayı eşleştirmeye çalıştık ve haritalandırdık" dedi.

"Koruma altına alınabilecek turizme kazandırılabilecek ölümsüzleşen bir eser bırakacağız"

Güzergah ile ilgili umdukları kadar iz bulamadıklarını kaydeden Köse, "Güzergahla ilgili iddialar var ama bizimki ilk. Öncelikle sevinçliyiz. Koruma altına alınabilecek turizme kazandırılabilecek ölümsüzleşen bir eser bırakacağız. Fakat bu eserin bir de fiziksel kısmı var. Fiziksel kısmında işaretlerin konulması lazım ki bizim projemizin kapsamını da yetkimizi de açıyor. Yolların turizme kazandırılması bazı alanların düzenlenmesi gerekiyor. Bu tamamen Büyükşehir Belediyesi'nin, Valiliğin, Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nün ve çevre illerin yetkisine düşüyor. Güzergahı belirlemek için topografyadan yola çıktık. Arazide izler bulmayı ümit ediyorduk ve bulduk. Kale yapıları bulduk. Fakat umduğumuz kadar yoğunlukta ve genişlikte iz bulamadık. Bölgeden geçen Karayolları izlerin büyük bir kısmını yok etmiş. Zaman ve hazine avcıları yok etmiş. Umduğumuz oranda bulgu bulamadık. Bu da bizim yolları, rotaları yüzde 100 kesinlikle belirleyebilmemizin önünde önemli bir engel oldu. Yüzde 90 kesinlikte belirleyebildik halen yüzde 10'luk bir soru işareti. Bilim zaten virgül nokta ile bitmez hala bizde yüzde 10'luk soru işareti bırakarak yolları belirlemiş olduk. Fakat yüzde 90 çok büyük bir oran" şeklinde konuştu.

Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fetih rotası belirlendi

Karadeniz Teknik Üniversitesi Tarih Bölümü Doç. Dr. Osman Emir ise 4 ana rota üzerinden ilerlediklerini belirterek "Güzergah için taslak bir haritamız var. 4 ana rotamız var. İpek Yolu olarak bilinen Osmanlı döneminde ama Roma Döneminden itibaren kullanılan klasik güzergahımız var. Bugünkü Hamsiköy üzerinden geçen eski Zigana Yolu ve bu rota üzerinde eski çağa kadar inen kaleler, köprüler ve gözetleme kuleleri var. Bunun dışındaki yollar yazlık yol olmakta ve yine Roma döneminde itibaren daha kısa olduğu için yaz dönemleri olarak kullanılan karakapan yolu, kuştul ve galyan yolu dediğimiz alternatiflar var. Bu yolların bir kısmı Gümüşhane bölgesine inerken diğer kısımları da Bayburt rotasına inmektedir. Aslında proje sonuçlanmadan net ifadeler kullanmak istemiyoruz çünkü bilimsel makale yayınlandık sonra açıklanmasının doğru olduğunu düşünüyoruz. Bayburt üzerinden hareket ettiklerini Aydıntepe rotasını takip ederek Maçka'nın bir rotasından aşağıya indiklerini söyleyelim" ifadelerini kullandı.