Kovid-19 salgınının ilk döneminde faiz indirimine öncülük edip sanayici, esnaf, çiftçi ve tüccara düşük seviyelerde kredi kullandıran kamu bankalarının bugün de elini taşın altına koyması gerekiyor.
Merkez Bankası’nın faizleri yüzde 19’a taşımasına tepkiler sürerken, gözler kamu bankalarının bu artırımı kredilere yansıtıp yansıtmayacağına çevrildi. Son 20 ayda faiz yanlısı politikaları nedeniyle dört Merkez Bankası Başkanı'nın görevden alınması, 83 milyonun yüksek faizin faturasını ödemek istemediğini ortaya koydu. Ekonomik aktivitenin korunması ve sürdürülebilir büyüme için kamu bankalarına bu dönemde büyük görev düşüyor. Tıpkı küresel salgın döneminde faiz indirimine öncülük ederek düşük faizli kredi musluğunu açan kamu bankalarının, bugün de elini taşın altına koyarak yüksek faiz ateşini söndürmesi bekleniyor.
YİNE KAMU ÖNCÜ OLSUN
Türkiye’nin en büyük üç bankası olarak sıralanan Ziraat, Vakıfbank ve Halkbank’ın yüksek faiz tahribatını gidermesi için fedakarlıkta bulunması büyük önem taşıyor. Üstelik mali bünyeleri de oldukça sağlıklı. Bugün Ziraat, Vakıfbank ve Halkbank’ın 2020 yılı toplam aktifleri 2.3 trilyon, net karlılıkları toplam 15.4 milyar liraya ulaştı. Son bir yılda kredileri yüzde 36,2, mevduatları da yüzde 43,4 artış gösterdi.
MEVDUATIN YARISI ONLARDA
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerinden yapılan belirlemelere göre, 12 Mart itibariyle, bankacılık sektörünün mevduatları 3 trilyon 490 miyar lira. Bu rakamın 1 trilyon 521 milyar lirası, yani yaklaşık yarıya yakını kamu bankalarına ait. Geçen yıl martta 1,06 trilyon liraydı. Bu da yüzde 43,4 artışa işaret ediyor. Bankacılık sektöründe 3,55 trilyon liraya ulaşan kredi büyüklüğünün 1,7 trilyon lirasını da yine kamu bankalarının. Geçen yıl 13 Mart’ta 1 trilyon 269 milyar liraydı.
MAKAS 4-6 PUAN ARASINDA
Bankalara göre değişmekle birlikte bugün yüzde 16-18,25 faizle mevduat toplayan kamu bankaları, elindeki parayı da ortalama yüzde 20-25 oranla kredi olarak kullandırıyor. Yani, krediyi 4-6,75 puan daha karlı kullandırıyor. Özel ve yabancı bankalarda kar makası 10 puanı buluyor. İş dünyası; ortalama 4-6,75 puanlık makasını koruyan kamu bankalarının bu kazanç bandını aşağı çekmesinden yana.
YABANCI VE ÖZEL KAŞIKLA VERİP KEPÇEYLE ALIYOR
Yerli özel ve yabancı bankalar bugün ortalama yüzde 4.50 - 16 arası faizle mevduat topluyor. Yani, tasarruflara verdiği faiz kamudan daha düşük. Mevduata ortalama yüzde 4,5-16 verirken, kredilerden aldığı faiz yüzde 27’leri aşıyor. Vade kısaldıkça vatandaşa maliyet yüzde 32'leri buluyor. Başka bir ifadeyle yerli özel ve yabancı bankalar, kaşıkla verdiğini kepçeyle geri alıyor. Salgın döneminde tarihi düşük faiz oranlarıyla 3,7 trilyon liraya kadar çıkan krediler, yüksek faiz nedeniyle yaklaşık 100 milyar lira eridi. 16 Mart itibariyle 3.6 trilyona geriledi.
EN BÜYÜK YARA TİCARİ KREDİLERDE
Faiz artırımından en büyük yarayı ticari kediler aldı. Yine 6 Kasım 2020 haftasında 2 trilyon 889 milyar lira olan ticari krediler, peş peşe iki artırım sonrası 25 Aralık’ta 2 trilyon 777 milyar liraya, 31 Aralık’ta 2 trilyon 754 miyar liraya geriledi. Böylelikle söz konusu dönemde 134.4 milyar lira eridi. Bu yılın başından itibaren de tepetaklak giden ticari krediler 8 Ocak’ta 2.72 trilyon, 5 Ocak’ta 2.67 trilyon liraya gerilerken, mart ayında yakaladığı kısmi toparlanmayla 2.79 trilyon liraya ulaştı. Ancak ulaştığı bu rakamla bile faiz artırımı öncesindeki 2.8 trilyon liranın yine de gerisinde kaldı.
KOBİ İŞLETMELERİ FAİZE ÇARPTI
KOBİ kredileri de yüksek faizden etkilendi. Söz konusu dönemde 867 milyar 285 milyon lira olan KOBİ kredileri, art arda gelen artırımlar sonrasında 27 Kasım 2020’de 865 milyar 125 milyon liraya, 25 Aralık’ta 855 milyar 985 milyon, 31 Aralık’ta ise 849 milyar 902 milyon liraya geriledi. Geçen yılın sadece son iki ayında 17.4 milyar lira gerileme gösterdi. Merkez Bankası’nın faiz artırımı öncesindeki kasım başında 867 milyar 285 milyon lira olan KOBİ kredileri, bu yıl 12 Mart haftası itibariyle 858 milyar 891 milyon liraya gerilemiş oldu. Söz konusu dönemde 8.4 milyarlık düşüş yaşandı.
MEVDUATTA KAMU ÖNDE
- 12 Mart 2021 13 Mart 2020
- Banka Mevduat (TL) Mevduat (TL)
- Kamu 1.52 trilyon 1.06 trilyon
- Yabancı 957.7 milyar 786,3 milyar
- Yerli Özel 1,01 trilyon 881,9 milyar
KREDİLERİ 1.2 TRİLYON LİRA
- 12 Mart 2021 13 Mart 2020
- Banka Krediler (TL) Krediler (TL)
- Kamu 1,73 trilyon 1,27 trilyon
- Yabancı 869,7 milyar 691 milyar
- Yerli Özel 1,03 trilyon 847,9 milyar
TARİHİ DÜŞÜK SEVİYEDEN ZİRVEYE
12 Mart 2021 23,47 19,89
15 Ocak 2021 22,18 19,84
13 Kasım 2020 19,00 16,95
17 Temmuz 2020 13,53 9,17
19 Haziran 2020 13,64 9,90
24 Nisan 2020 9.66 9,41
17 Nisan 2020 10,93 10,64
13 Mart 2020 15,36 11,82
17 Ocak 2020 16,19 11,92
TCMB, bankalarca açılan TL kredilere uygulanan ağırlıklı faiz oranları. (Kredili Mevduat Hesabı (KMH) dahil)
