Yüksek faizin Türkiye’ye faturası ağır. Son 15 ayda vatandaşların, şirketlerin ve Hazine’nin ödediği faizin toplamı 235 milyar dolara ulaştı. Faizler böyle yüksek kalmaya devam ederse, 2025 yılında bu rakama 270 milyar dolar daha eklenecek. Böylece 27 ayda faize ödediğimiz para 505 milyar doları bulacak.
Son 15 ayı yüksek faizle geçiren Türkiye, yüksek bir fatura ödemek zorunda kaldı. Vatandaşların yüzde 70, işletmelerin ise yüzde 55 faizle borçlanmak zorunda kaldı bu dönemde faizin maliyeti, gittikçe ağırlaşıyor. Haziran 2023’te faizleri yükseltmeye başlayan Merkez Bankası, geçen yılı yüzde 42,5 faizle kapattı. Bu yılın ocak ayında 2,5 puan, mart ayında ise 5 puanlık artış yapan Merkez Bankası, 9 ay boyunca politika faizini yüzde 50’de tuttu. Bankaların da aynı dönemde para toplama yarışına girdiği bankalar yüzde 45-55 arasında değişen oranlarla mevduat faizi verdi. Topladıkları paraları daha yüksek oranlarla satmaya çalışan bankalar, tüketici kredilerinin maliyetini yüzde 70’e, işletmelere verdikleri ticari kredilerin maliyetini ise yüzde 55’e kadar çıkardı.
MİLLİ HASILANIN BEŞTE BİRİ FAİZE GİTTİ
Bankacılık sektörünün kredi verileri üzerinden ve bu faiz oranlarını dikkate alarak bir hesaplama yapıldığında yüksek faizlerin Türkiye’ye maliyeti hesaplanabiliyor.
Ekim 2023-Aralık 2024 dönemini kapsayan 15 aylık sürede vatandaşların ve şirketlerin ödediği faizin 6 trilyon 218 milyar lira olduğu görülüyor. Bu rakamın dolar cinsinden ifadesi 181 milyar 545 milyon dolar. Hazine’nin bu dönemde ödediği borç faizleri hesaba dahil edildiğinde vatandaş, şirket ve devletin 15 ayda ödediği faiz toplamı 235 milyar dolara çıkıyor. Bu para, bu yıl 1,3 trilyon dolara çıkması beklenen Türkiye’nin yıllık Gayrisafi Yurtiçi Hasılası’nın beşte birine denk geliyor.
ÖNÜMÜZDEKİ YIL 270 MİLYAR DOLARA ÇIKAR
Bankacılık sektörünün kullandırdığı kredi toplamı 20 Aralık itibariyle 15 trilyon 687 milyar lira civarında. Bu kedilerin ortalama, gelecekteki ödemeleri nedeniyle faiz yükünün önümüzdeki yıl da artarak devam edecek. Hazine; gelecek yıl 1 trilyon 950 milyar liralık borç faizi ödeyecek. Vatandaşların ve işletmelerin kredi geri ödemeleriyle birlikte 2025’teki 86 milyon vatandaşın cebinden 270 milyar dolarlık faiz ödenmiş olacak.
HAZİNE’NİN 11 AYLIK FAİZ GİDERİ 1,2 TRİLYON TL
Merkezi yönetim bütçe giderleri, ocak-kasım 2023 döneminde 5 trilyon 192 milyar 979 milyon lira iken bu yılın aynı döneminde yüzde 74,7 artışla 9 trilyon 70 milyar 221 milyon liraya yükseldi. Faiz hariç bütçe giderleri, ocak-kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 72,7 artarak 7 trilyon 875 milyar 18 milyon liraya çıktı. Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı yüzde 80,1 olarak hesaplandı.
Faiz giderleri yüzde 89 artarak 1 trilyon 195 milyar 202 milyon lirayı buldu. Aralık ayı ödemeleriyle birlikte bu rakamın 1,5 trilyon liraya yükselmesi bekleniyor.
2025’TE DAHA DA ARTACAK
- Meclis’te kabul edilen “2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu”nda faiz giderlerinin gelecek yıl 2 trilyon liraya yaklaştı. Önümüzdeki yıl bütçesinde faiz giderleri 1 trilyon 950 milyar lira öngörüldü. Gelecek yılın faiz giderleri; cari transferler ve personel giderlerinin ardından en büyük üçüncü kalem.
BANKALAR KREDİ VERMEKTE ZORLANDI
- Finansman maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle mevduatın krediye dönüşme oranı bir miktar gerilese de Türk bankacılık sektörünün verdiği kredilerin toplamı 15,6 trilyon lirayı aştı. Bankacılık sektörü rasyosu (mevduatın krediye dönüşme oranı) önceki yıllara kıyasla düşük ancak, tüketici kredilerinde yüzde 70’i aşan faiz maliyetleri, hem hane halkının hem kart müşterisi işletmelerin yükünü ağırlaştırdı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre; 20 Aralık ile biten hafta itibariyle bankacılık sisteminde 18,5 trilyon lira mevduat var. Ayın tarih itibariyle kullandırılan kredilerin toplamı 15,6 trilyon lira. Sektördeki rasyonun yüzde 84,32’de kalması, bankaların topladığı parayı krediye dönüştürmekte zorlandığını gösteriyor.
