Enflasyondaki artışa en belirgin katkı iki gruptan geldi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), aylık fiyat gelişmeleri raporunu açıkladı.

Rapora göre, tüketici fiyatları Eylül ayında yüzde 3,08 oranında artmış, yıllık enflasyon 3,24 puan yükselişle yüzde 83,45 olarak gerçekleşti. Bu dönemde, tüketici yıllık enflasyonu alkol-tütün-altın grubunda bir miktar gerilerken, diğer alt gruplarda yükseliş kaydetti.

Enerji enflasyonu, uluslararası ham petrol fiyatlarına paralel olarak gerileyen akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarına karşın, elektrik, doğal gaz, şebeke suyu gibi yönetilen/yönlendirilen kalemler ile katı yakıt fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak önemli ölçüde yükseldi.

Bu dönemde, hizmet grubunda yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselirken, özellikle ulaştırma hizmetleri ve kira alt gruplarındaki artışlar öne çıktı. Gıda yıllık enflasyonu alt gruplar genelinde yükseldi. Temel mal grubunda yıllık enflasyon dayanıklı mallarda gerilerken diğer alt gruplarda artış kaydetti. Jeopolitik gelişmelere paralel olarak yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının yurt içi enerji fiyatlarına yansıması neticesinde elektrik üretimi ve gaz imalatı öncülüğünde üretici fiyatlarındaki artış hızlanmıştır. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış verilerle B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir miktar yavaşlarken yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etti.

Değerlendirmeler Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 3,08 oranında artmış ve yıllık enflasyon 3,24 puan yükselerek yüzde 83,45 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 2,10 ve 2,01 puan artarak yüzde 74,63 ve 68,09 olarak gerçekleşti.

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre enerji, hizmet, gıda ve temel mal gruplarının katkıları sırasıyla 1,55, 1,08, 0,51 ve 0,21 puan artarken, alkol-tütün-altın grubunun katkısı 0,11 puan azaldı. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, aylık artış önceki aya kıyasla B ve C endeksinde bir miktar yavaşladı.

Aylık fiyat artışları B endeksini oluşturan alt gruplardan temel mallar ve işlenmiş gıdada zayıflarken, hizmet sektöründe güçlendi. Hizmet fiyatları Eylül ayında yüzde 3,90 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 3,46 puan yükselişle yüzde 57,76 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon, ulaştırma ve kirada daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda artış kaydetti.

Ulaştırma alt grubunda fiyatların yüzde 6,95 oranında yükselmesiyle, yıllık enflasyon 7,69 puan artışla yüzde 97,98 seviyesine ulaştı. Bu gelişmede, servis ücretlerine bağlı olarak otobüs ile şehir içi yolcu taşımacılığı ile havayolu ve demiryolu yolcu taşımacılığı kalemleri öne çıkarken, karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı ücretleri geriledi. Kira alt grubunda aylık artış yüzde 5,45 oranına yükselmiş, mevsimsellikten arındırmış veriler önceki aylara kıyasla hızlanmaya işaret etti. Diğer hizmetlerde fiyatlar aylık bazda yüzde 3,64 oranında artmış, üniversite ücretlerindeki artış neticesinde eğitim hizmetleri ve trafik sigortasına bağlı olarak sigorta hizmetleri dikkat çeken kalemler oldu. Lokanta-otel alt grubunda fiyatlar (yüzde 2,43) önceki aylara kıyasla daha ılımlı bir şekilde artmış ve alt grup yıllık enflasyonu 0,39 puan yükselişle yüzde 81,34 olarak gerçekleşti. Temel mal grubunda Eylül ayında yıllık enflasyon 0,58 puan artışla yüzde 77,49 oldu.

Bu dönemde, yıllık enflasyon dayanıklı mallarda gerilerken diğer alt gruplarda yükseldi. Dayanıklı mal fiyatları (altın hariç) Eylül ayında yüzde 0,98 oranında artmış, bu gelişmede elektrikli ve elektriksiz aletler (yüzde 2,46) öne çıkarken, mobilya fiyatlarındaki gerileme (yüzde -0,34) daha olumsuz bir görünümü sınırlamıştır. Böylelikle, alt grup yıllık enflasyonu 1,83 puan azalışla yüzde 89,96’ya geriledi. Yeni sezon etkisinin izlendiği giyim ve ayakkabı grubunda yıllık enflasyon 2,24 puan artarak yüzde 39,62 oldu. Diğer temel mallarda ise fiyat artışları grup geneline yayılmakla birlikte kişisel bakım ürünleri ve ev ile ilgili temizlik malzemeleri dikkat çekmiş, grup aylık enflasyonu 3,01 olarak gerçekleşti. Enerji fiyatları Eylül ayında yüzde 7,39 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 11,25 puanlık artışla yüzde 132,98 seviyesine ulaştı.

Elektrik ve doğal gaz mesken tarifelerinde yapılan düzenleme sonucunda ilgili kalemlerin fiyatları yüzde 20,00 ve yüzde 20,98 oranlarında yükselerek, enerji grubu fiyat artışının sürükleyicileri oldu. Şebeke suyu (yüzde 6,96) ve katı yakıt fiyatları (yüzde 6,98) da sergiledikleri artışlar ile dikkat çekmiştir. Diğer yandan, uluslararası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak, bu dönemde akaryakıt (yüzde -1,34) ve tüp gaz fiyatlarında (yüzde -1,03) düşüş kaydedildi. Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Eylül ayında yüzde 1,97 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 2,80 puan yükselerek yüzde 93,05 oldu. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada 2,88 puan artışla yüzde 82,39’a ulaşırken, işlenmiş gıdada 2,52 puan yükselerek yüzde 102,90 seviyesine geldi.

İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler bu dönemde taze meyve fiyatları kaynaklı olarak taze meyve sebze fiyatlarında yükselişe işaret etti. Taze meyve ve sebze dışı işlenmemiş gıdada pirinç, yumurta ve kuruyemiş fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, patates ve kırmızı et fiyatlarında azalış gözlenmiştir. İşlenmiş gıda fiyatlarında görülen yüzde 2,73 oranındaki artışta ise temelde ekmek-tahıl, konserve sebze ürünleri ve şeker ile bağlantılı ürünler etkili oldu. Yurt içi üretici fiyatları Eylül ayında yüzde 4,78 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 7,75 puan artışla yüzde 151,50 oldu.

Aylık fiyat artışları sektörler bazında incelendiğinde, uluslararası doğal gaz fiyatlarını takiben önemli artışlar gösteren elektrik-gazın yanı sıra suyun arıtılması ve dağıtılması, giyim eşyası, kömür-linyit, içecek ile inşaat sektörüyle bağlantılı ürünlerin fiyatlarındaki artışların belirgin olduğu görüldü.