DÜNYA EKONOMİSİNİN KORONAYLA İMTİHANI-3

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de en önemli gündem maddesini asgari ücret oluşturuyor. Kovid-19 pandemisiyle evlere kapanan ve dış dünya ile tek iletişimi neredeyse iletişim araçları olan insanlık, aşının uygulanması sonrasında yeni gerçeklerle güne uyandı. Söz konusu gelişme birçok ülkede asgari ücretin alım gücünü etkiledi.

GÜNDEM ÇALIŞAN ÜCRETLERİ

Ekonomileri adeta muhasara altına alan pandemi sürecinin uzaması; hükümetlerin asgari ücret politikalarını da gözden geçirmeyi zorunlu hale getirdi. Türkiye’de asgari ücret artışları, her yıl enflasyonun üzerinde bir oranla belirleniyor. Ancak bu yıl küresel çapta yaşanan enflasyonist baskı, asgari ücret artışını bu yıl çok kritik hale getirdi.

Çalışanları en düşük maaşlardan korumayı amaçlayan asgari ücretlerde 2020’den 2021’e önemli iyileştirme adımlarına gidildi. Her ülke kendi koşullarına göre belirli bir yol haritası çizmeye çalıştı. Picodi firmasının yaptığı sıralamaya göre, 2021 yılında asgari ücretteki en yüksek artış %27 artış ile Ukrayna’da gözlenirken, 2’inci sırada Türkiye yüzde 21’lik artışla yer aldı. Üçüncü sırada ise yüzde 15’ik yükselişle 215 avroya ulaşan Arnavutluk oldu.

ALMANYA ASGARİ ÜCRETİ SADECE YÜZDE 1,5 ARTIRDI

Araştırmada yer alan her 3 ülkeden birinde 2021 yılında asgari ücret artışı gözlenmedi. Macaristan, Slovenya, Estonya ve 2009'dan beri asgari ücreti değişmeyen Amerika Birleşik Devletleri bu ülkeler arasında. Almanya’da asgari ücret artışı %1,5 olarak gözlenirken Birleşik Krallık’ta bu oran %7,7 ve Çekya’da %11,6 olarak göze çarptı. Kazakistan ise iki senedir sıralamanın en altında yer aldı. Ülkede, brüt asgari ücret miktarı değişmezken sağlık sigorta payı artarak çalışanın eline geçen net tutarın azalmasına neden olduğu görülüyor.

RUSYA’DA 192 VENEZUELA’DA 3 AVRO

50 ülkelik sıralama açısından incelendiğinde ise Türkiye’de yaklaşık 230 avroluk (brüt 3 bin 578 TL, net 2 bin 826 TL) asgari ücretin birçok gelişmekte olan ülkeden daha iyi olduğu görülüyor. Arjantin 276 avro, Azerbaycan 126 avro, Gürcistan 88 avro, Güney Afrika 255 avro, Cezayir 210, Fas'ta 28 avro olarak karşımıza çıkarken, dünyanın farklı bölgelerindeki ülkelerde asgari ücretin küresel fiyat artışlarına rağmen ortalamanın altında. Rusya gibi petrol zengini bir ülkede asgari ücret 192 avro iken, Mısır’da bu rakam 199 avro ve Venezuela'da derin ekonomik krizin etkisiyle bu rakam 3 avroya kadar düşüyor. Yakın tarihin en ağır ekonomik krizlerinden birini geçiren Venezuela’da aylık asgari ücret yüzde 289 artsa da gıda yardımından bir kişi aylık 3 avro gelir elde edebiliyor.

AVRUPA’DA ASGARİ ÜCRET ALARMI

Avrupa Parlamentosu (AP) İstihdam ve Sosyal İşler Komitesi, Avrupa Birliği ülkelerinde ücretlerin pazarlık ile belirlenmesinin yaygınlaştırılmasını talep etti. AB üyesi 27 ülkenin 21’inde asgari ücret uygulaması bulunuyor. AB içerisinde asgari ücret en düşük 332 avro ile Bulgaristan’da ve en yüksek 2 bin 202 avro ile Lüksemburg’da uygulanıyor. Asgari ücret uygulanmayan AB üyelerinde ücretler toplu iş sözleşmesi müzakereleri sonucunda belirleniyor.

Metropollerde kiralar el yakıyor

İstanbul’daki ortalama kiralar, dünyanın önemli metropollerinin gerisinde seyrediyor. Şehir merkezlerindeki 2+1 dairelerin baz alındığı araştırmalarda Berlin’de 1400 avro olan kira ortalaması, Madrid’de 1350, Roma’da 1250, Paris’te ise 2200 avroya kadar çıkıyor.

Son zamanlarda kira fiyatlarındaki artışlarla öne çıkan İstanbul’daki ortalama kiralar, dünyanın önemli metropollerinin altında seyrediyor. İstanbul nüfus yoğunluğu, turizm potansiyeli ve bina sayısı bakımından birçok önemli şehirle yarışır durumda olmasına rağmen, kentteki kiralar benzer yerlerin gerisinde bulunuyor. Şehir merkezlerindeki 2+1 dairelerin baz alındığı araştırmalarda Berlin’de 1400 avro olan kira ortalaması Madrid’de 1350, Roma’da 1250 avroya kadar çıkıyor.

KOMŞU ÜLKELERDE BİLE YÜKSEK

Romanya’nın başkenti Bükreş’te 860 avro olan kira, Atina’da 1000, Slovakya Bratislava’da 850, Hırvatistan’ın Zagreb kentinde de 970 avroyu buluyor.

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre, AB ülkelerinde Konut Fiyat Endeksi ile ölçülen konut fiyatları 2010’dan 2021’e kadar olan dönemde yüzde 30,9 arttı. Artış; Lüksemburg’da yüzde 17, Danimarka’da yüzde 15,3, Çekya’da yüzde 11,9, Hollanda’da yüzde 11,3, Almanya’da yüzde 9,4, Fransa’da yüzde 5,5 ve Belçika’da yüzde 6,7 oldu. İlk çeyrekteki artış, 2007 ortasından bu yana en yüksek artış olarak kayıtlara geçerken, Avrupa Merkez Bankası (ECB) Almanya, Fransa ve Hollanda’nın, geçen yıl bölgedeki toplam konut fiyatı artışının neredeyse dörtte üçünü oluşturduğunu rapor etti.

DÜNYADAKİ ÖRNEKLERİN OLDUKÇA GERİSİNDEYİZ

Dünyadan örneklere bakıldığında da İstanbul’un benzeri birçok şehirden daha hesaplı bir kiralık konut sektörüne sahip olduğu görülüyor. ABD’nin ünlü şehri New York’da 4400 doları bulan kiralar, Pekin’de 1200, Tokyo’da 1900, Seul’de 1440 doları buluyor. Gelişmekte olan ülkelerde çoğu zaman rakamların kafa kafaya olduğu söylenebilir. Örneğin, ev kiralarının Mexico City’de 500, Rio’da 1000, Bakü’de 300, Tiflis’te 291, Kahire’de 317 dolar olduğu görülebilir.

MEGA KENTTEKİ YOĞUNLUK ETKİLİ

Öte yandan son aylarda fiyatlardaki artışta, salgın sonrası birçok kiracının yeni ev ihtiyacının oluşması, evlenen çift sayısındaki yükselişle beraber kiralık ev arayışının yoğunlaşması önemli etken olarak gösteriliyor. Bunun yanında üniversitelerin açılması, geçici süreyle iş için kente gelenler, turistlere kiralanan evler, İstanbul’un dünyanın birçok metropolünden daha fazla insan hareketliliğine sahip olması da bu artışlarda önemli etken olarak gösteriliyor.

FİYAT ARTIŞINI TETİKLEYEN ÜÇ NEDEN

Pandemide ertelenen düğünler, geçen yıl uzaktan eğitimle üniversite eğitimi alan yüzbinlerce öğrencinin yeniden büyük kentlere gelmesi, yabancının konut alımlarını arttırması gibi üç önemli faktörün İstanbul’da kiraların bir anda yükselmesine neden olduğu ifade ediliyor. Öte yandan İstanbul’da kira bedellerinin ulaştığı son noktanın bile Avrupa ülkelerinin gerisinde kalması dikkat çekiyor. Mega kentin merkezindeki daire kiralarının ortalaması 3 ila 4 bin lira arasında değişiyor. Şişli, Sarıyer, Üsküdar, Kadıköy ve Beyoğlu’nun belli merkezlerinde ve son yıllarda moda olan rezidans türü yapılardaki yüksek fiyatlar yanında; Avcılar, Ümraniye, Zeytinburnu gibi artık İstanbul için merkez sayılan ilçelerde daha makul kiraların olduğunu da söylemek lazım.