Avrupa enerji kriziyle zorda. Rusya’nın geçici olarak vanayı kapatmasının ardından doğal gazın kışın karneyle verilmesi bile tartışılıyor. Ancak enerji krizi göz göre göre geldi. Avrupa ülkeleri, Rusya-Ukrayna arasında gerilim yaşanırken 2006’dan bu yana birçok kez gaz kesintisi ya da yüksek zamla karşılaştı. Çözüm için onlarca rapor hazırlandı, ama bir adım atılmadı.
Avrupa ülkeleri, Rusya-Ukrayna savaşıyla daha da derinleşen enerji krizine çözüm arıyor. Daha önce Rus kaynaklarına bağımlılığı azaltma adımlarını kapsayan RePowerEU planını duyuran Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin, kısa sürede bağımlılığı azaltamayacak olması en büyük sorun olarak görülüyor. Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını yüzde 60 oranında kısması daha önce yeşil enerji dönüşümü hedeflerini koyan AB ülkelerini fosil yakıtlara dönüşe zorladı. Gelişmekte olan ülkelere kömürden vazgeçmesi yönünde baskı yapan Avrupa’da, kömür stokları 2,5 yılın zirvesine çıktı. Termik santraller sırayla devreye alınmaya başladı. Son olarak Rusya’nın Kuzey Akım hattında vanayı kapatması, Avrupa’da “karneyle doğal gaz”ı tedarikini gündeme getirdi.
AVRUPA DERS ALMIYOR
Son 15 yıllık gelişmeler, Avrupa’nın yaşadığı enerji krizlerinden ders çıkarmadığını gösteriyor. Şimdiye kadar dört kez Rusya-Ukrayna krizinden kaynaklı enerji arzı sorunuyla karşı karşıya kalan Avrupa ülkeleri, çeşitli planlar duyursa da somut adımlar atmaması dikkat çekiyor. Rusya ile Ukrayna arasında 2006, 2009 ve 2014 yıllarında siyasi gerilimlerle başlayan diplomatik krizler, daha önce de enerji krizlerine dönüşerek AB ülkelerini olumsuz etkiledi.
İLK KRİZ 2006’DA PATLAK VERDİ
- 2006 yılındaki ilk büyük doğal gaz krizi, 2004 yılında yapılan Ukrayna Cumhurbaşkanlığı seçimi nedeniyle yaşandı. Rusya, Avrupa’ya gaz akışı yüzde 25 oranında kıstı. Rusya ve Ukrayna arasındaki siyasi gerilim, 2009 yılında yeni bir enerji krizine neden oldu. Rusya o dönemde, doğal gaz fiyatlarını 250 dolardan 450 dolara çıkararak doğal gaz akışını durdurdu. Kriz Rusya’nın doğal gaz ithalat fiyatlarında yüzde 20 indirime gideceğini belirtmesi ve Ukrayna’nın geçiş ücretini indirmesiyle son buldu.
RUSYA 2014’TE GÜMRÜK MUAFİYETİNİ KALDIRDI
Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan üçüncü enerji krizi ise 2014 yılında Ukrayna’da Rusya yanlısı siyasi iktidarın yerini Batı yanlısı yeni bir yönetimin devralması nedeniyle yaşandı. Ukrayna’da yeni yönetimin AB ile ortaklık anlaşması imzalamasıyla siyasi kriz, kısa sürede enerji krizine dönüştü. Rusya, Ukrayna’ya doğal gaz ihracatındaki “sıfır” olan gümrük vergisini iptal ederek, doğal gaz ithalat fiyatını 1000 metreküp için 485 dolara yükseltti.
YEŞİL KİTAP RAFTA KALDI
- AB, 2006 yılında yaşanan enerji krizinin ardından yayınladığı ‘Sürdürülebilir, Rekabetçi ve Güvenli Enerji için Avrupa Stratejisi(Yeşil Kitap) ile üç temel hedef ve altı öncelikli alan belirlendi. Strateji kapsamında; enerji verimliliğinin ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması, rekabetçi iç enerji pazarının oluşturulması ve uluslararası alanda AB’nin enerji arz ve talebinin daha iyi koordine edilmesi maddeleri üye ülkelerden talep edilen hedefler arasında yer aldı. Ocak 2007 tarihinde “Avrupa için Enerji Politikası” isimli yeni bir belge yenilenebilir enerji kaynaklarının payının yüzde 20’ye yükseltilmesi hedeflendi.
GÜNEY GAZ KORİDORU HALA PROJE AŞAMASINDA
Kasım 2008 tarihinde AB Enerji Güvenliği ve Dayanışma Eylem Planı’nı içeren İkinci Stratejik Gözden Geçirme Bildirgesi yayınlandı. Bildirgede şu 5 maddelik eylem planı önerildi. Bildirgede ayrıca Rusya’ya doğal gaz bağımlılığının azaltılması amacıyla, AB’nin gelecekteki doğal gaz talebinin önemli bir bölümünü karşılayacağı düşünülen, Güney Gaz Koridoru’nun (GGK) geliştirilmesi gerektiği belirtildi.
GÖBEK BAĞINI BİR TÜRLÜ KOPARAMADI
- Yaşanan tüm bu krizler Rusya’nın güvenilir bir tedarikçi ülke olmadığı algısı pekiştirse de, AB’nin önde gelen ülkeleri Rusya’ya olan bağımlılığı azaltmak için bu süreçte hiçbir adım atmadı. Hatta geçmişte yaşanan krizlere rağmen, o tarihlerde Rusya’ya bağımlılığı daha da artıracak olan Kuzey Akım 2 için ortak adımlar atıldı.
LNG İTHAL ETME PLANLARI YETMEDİ
Rusya ve Ukrayna arasında 2014’te yaşanan enerji krizinin AB’nin doğal gaz arz güvenliğini olumsuz etkilemesi üzerine Avrupa Enerji Birliği paketi açıklandı. Pakette Güney Gaz Koridoru’nun hayata geçirilmesi, Kuzey Amerika ve Orta Asya ülkelerinden Avrupa’ya doğal gaz ithal edilmesi tavsiye edildi. Kuzey Avrupa’da LNG dönüşüm tesislerinin kurulması gerektiği belirtildi. Cezayir ve Türkiye gibi transit ülkelerle ve Azerbaycan, Türkmenistan, Afrika ülkeleri gibi tedarikçi ülkelerle stratejik enerji ortaklıkları kurulması tavsiyesine yer verildi.
KARNEYLE DOĞAL GAZ SENARYOSU
- Yeni ve son eylem planının da kısa sürede hayata geçirilmeyeceğinin farkında olan Avrupa ülkeleri, kış mevsimi öncesi doğalgaz depolamanın yollarını arıyor. Rusya’nın uyguladığı kademeli gaz kesintisi, kıta ülkelerini kara kara düşündürüyor. Avrupa alternatif kaynaklar ararken, Londra merkezli Shell’den faturalar ve enerji dağıtımı konusunda kritik bir uyarı yapıldı. Shell CEO’su Ben van Beurden, Avrupalı tüketicilerin, Rusya’nın gaz arzını kesme riski nedeniyle maliyetlerin arttığı bir dönemde, bu kış enerjinin karneyle verilmesi ihtimaliyle karşı karşıya kalabileceği uyarısında bulundu.
