Kosova-Sırbistan gerilimi

Kosova’da Arnavutlar ve Sırplar arasındaki gerilim yalnızca siyasi alanla sınırlı değildir. Bu iki millet arasındaki ayrım adeta günlük hayatın bir parçasıdır. Dilleri, pasaportları, kullandıkları para birimleri ve hatta araba plakaları dahi Kosova’da insanların günlük hayatlarında “kimlik”lerini gösteren birer ifade biçimidir. Son günlerde alevlenen gerilimin sebebi de Kosova’nın araç plakalarındaki ülke kısaltmaları konusundaki yasa tasarısıdır.

PUTİN, BATI’YI KENDİ SİLAHIYLA VURMAYA ÇALIŞIYOR

Kosova Cumhuriyeti anlamına gelen RKS plakalı araçlar Sırbistan sınırından RKS kısaltmalı plakalar ile geçemiyorlar. RKS plakalarının, sınırda Sırp görevliler tarafından verilen geçici Sırbistan plakaları ile değiştirilmesi ve bunun için de bir ücret ödenmesi zorunluluğu var. Ancak, Sırbistan plakalı araçlar Kosova tarafına hiçbir kısıtlama olmaksızın rahatlıkla geçebiliyorlar. Son olaylar da Kosova’nın aynı uygulamayı Eylül 2022 itibarıyla Sırbistan’dan gelecek olan araçlar için yapacağını açıklamasıyla alevlendi. Kosova’daki etnik Sırpların yoğun olarak yaşadığı şehirlerde kitlesel gösteriler gerçekleşti ve araçlarla yollar kapatıldı. Olay buraya kadar Balkanlar’daki sıradan bir gerilim hadisesi olarak görülebilir ancak Balkanlar’da hiçbir şey tesadüf değildir.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik başlattığı işgal girişiminden yalnızca iki ay sonra, 26 Nisan 2022’de, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile yaptığı görüşmede Rusya’nın Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetleri’nin bağımsızlığını tanıma ve askeri yardımda bulunma hakkını Kosova örneği ile temellendirmişti. Batı’yı, tabiri caizse, kendi silahi ile vurmaya çalışan Putin, Guterres’e BM Uluslararası Adalet Divanı’nın Kosova’nın bağımsızlığına ilişkin kararını hatırlatarak, bir milletin kendi kaderini tayin hakkını kullanırken, egemenliğini ülkenin merkezi makamlarına ilan etmek için herhangi bir izin başvurusunda bulunmasının gerekmediğini söylemişti. 1999’da Yugoslavya’daki iç savaşlara ve NATO müdahalesine işaret eden Putin, o zaman pek çok Batılı devletin Kosova’nın bağımsızlığını tanıdığı gibi bugün de Rusya’nın Donetsk ve Lugansk bölgeleri için aynısını yaptığını BM sözleşmelerine atıf yaparak açıklamıştı.

BALKANLAR: BATI-RUSYA ÇEKİŞME SAHASI

Putin’in kendi savaşını haklı çıkarmaya yönelik bu çabası Balkanlar’da zaten hassas bir terazide olan dengeleri de sarstı ve tarih boyunca ‘’barut fıçısı’’ olarak anılan bölgenin yeniden çatışmalara sahne olmasına yönelik endişeleri de arttırdı. Kosova devleti ve Kosova’daki etnik Sırplar arasındaki son olaylar ve Sırbistan’ın halen bağımsızlığını tanımadığı Kosova’ya dair yürüttüğü politikalar bu endişelerin yersiz olmadığını göstermektedir.

Putin’in Kosova örneği üzerinden geliştirdiği söylem oldukça temelsizdir. Çünkü Rusya halen Kosova’nın bağımsızlığını tanımış değil. Üstelik Rusya, NATO güçlerinin Sırbistan’a yönelik operasyonlarını şiddetle kınamıştı. Ayrıca, NATO operasyonlarının sivil kayıplara yol açmasının yanında Yugoslavya’nın dağılmasından sonra Bosna-Hersek, Hırvatistan ve son olarak Kosova’da etnik temizliğe girişen Sırbistan tarafından işlenecek daha şiddetli ve kanlı soykırımların engellenmesini de sağladığı bir gerçektir. Oysa ki, Rusya’nın Ukrayna’da sebep oldukları bunun tam tersidir. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği rakamlarına göre 24 Şubat 2022’den bugüne kadar Rus kuvvetleri Ukrayna’da 5 binden fazla sivil öldürmüştür.

Rusya, tarihi boyunca dini ve kültürel bağları sebebiyle Balkanlar’da etkili bir aktör olarak varlığını sürdürmüştür ve sürdürmeye de devam edecektir. Kosova ve Sırbistan arasında yaşanan gerilimin de Rusya’nın politikalarından ve Putin’in retoriğinden bağımsız okunmaması gerekmektedir. Görünen o ki; Ukrayna’daki savaş devam ettiği müddetçe Balkanlar; Batı ve Rusya’nın çekişme sahalarından biri olarak başka gerilimlere de sahne olacaktır.