Irak ziyaretinin Türkmenlere yansıması nasıl olacak?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 22 Nisan’da Irak’a kapsamlı bir ziyaret gerçek-leştirecektir. Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı olarak gerçekleştireceği ilk ziyaret olması Türkiye-Irak ilişkilerinde oldukça önem arz etmekte. Erdoğan’ın ziyareti öncesinde Irak ve Türkiye arasında son dönemde terörle mücadele, enerji, ulaştırma ve su gibi alanlarda ikili ilişkileri güçlendiren üst düzey ve kapsamlı ziyaretler yapılmıştı. Söz konusu ziyaret kapsamında iki ülke arasında sorunların kalıcı bir şekilde giderilmesi için terörle mücadele ve Kalkınma Yolu projesi başta olmak üzere önemli anlaşmaların imzalanması bekleniyor. Erdoğan Irak ziyareti kapsamında Bağdat ve Erbil’de görüşmeler gerçekleştirecek. Erdoğan’ın, Türkiye ile Irak arasındaki ilişkilerde önemli bir aktör ve başat unsurlarından olan Türkmenlerle de görüşmesi gündemde.

İKİLİ İLİŞKİLERDE SIÇRAMA

Erdoğan’ın Irak’a yapacağı ziyaret, Irak Başbakanı Muhammet Şiya es-Sudani’nin 21 Mart 2023’te Ankara’ya yaptığı ziyaretin ardından gündeme gelmiştir. Ziyarette ikilinin ortak basın toplantısında, Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Iraklı kardeşlerimizden beklentimiz, PKK’yı terör örgütü olarak tanıması ve topraklarını bu eli kanlı terör örgütünden temizlemesidir.” ifadelerini kullanmıştı. Bu toplantıdan sonra özellikle Türkiye Dışişleri Bakanlığı mensupları ve İstihbarat Teşkilatı, Iraklı mevkidaşlarıyla yakın temas içerisinde önemli toplantılar gerçekleştirdi. Nihayet 14 Mart’ta Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, MİT Başkanı İbrahim Kalın ve İçişleri Bakan Yardımcısı Münir Karaloğlu Bağdat’a ziyaret gerçekleştirmesiyle ve orada yapılan güvenlik zirvesinin en önemli çıktılarından terör örgütü PKK’nın yasaklı bir örgüt ilan edilmesi olmuştu. Türk heteyinin çabaları ile Irak’ın bu hamlesi Erdoğan’ın 21 Mart 2023’te Sudani’yi Ankara’da kabul etmesi sırasında kendisinden bu yönde beklentilerin yerine getirildiği ve Irak’a yapacağı ziyaretin başarısı için ikili ilişkilerde bir sıçrama sağlaması bekleneceği yönünde değerlendirilmektedir. Bu minvalde Irak Ulusal Güvenlik Müsteşarı Kasım el-Araci de Erdoğan’ın Irak’a yapacağı ziyareti iki ülke arasındaki ilişkilerde niteliksel bir sıçrama olarak belirterek, bölgesel anlamda da Irak’a katkı sunacağı açıklamalarında bulunmuştur.

Erdoğan Bağdat ziyaretinin ardından Erbil’i de ziyaret edecektir. Bu ziyarette, IKBY’nin iktidar partisi KDP’nin önde gelen aktörleri ile görüşecektir. Erdoğan’ın KDP ile görüşmesinin Ankara’nın PKK’ya karşı atacağı adımlar bağlamında olumlu sonuçlar vereceği değerlendirilmektedir. Bunun yanı sıra IKBY’nin de Ankara’nın terörle mücadelesine vereceği desteğin devamı ve artırılması da beklentiler arasındadır. Erdoğan’nın Erbil’e yapacağı ziyarette Irak petrolünün Türkiye üzerinden satışının ve bu konuda Bağdat-IKBY arasındaki anlaşmazlığın giderilmesi yönünde konuların görüşülmesi de önem azr etmektedir.

TÜRKMENLERİN TEMSİL DÜZEYİ ARTAR MI?

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 21 Mart 2023’te Ankara’ya yaptığı ziyarette ve beraberindeki heyette Türkiye destekli Irak Türkmen Cephesi (ITC) Başkanı Hasan Turan ve Türkmen Milletvekili Garip Asker’e yer vermesi Erdoğan tarafından takdir edilmişti. Sudani’nin bu hamlesi Erdoğan’ın Bağdat’a yapacağı ziyaretinde de tekrarlanması muhtemeldir. Erdoğan’ın Irak’ta yapacağı görüşmelerde Türkmen toplumunun siyasi temsili anlamında Türkiye’nin Irak siyasetinde köprü rolü üstlenen ve başat unsurlarından olan Türkmen toplumunun başta siyasi temsil düzeyi olmak üzere, hak ve menfaatlerinin gözetilmesine ilişkin hassasiyet ve beklentilerinin de Iraklı muhataplarla paylaşılması işten bile değildir. Nitekim Iraklı aktörlerden edinilen bilgilere göre yakın gelecekte Sudani’nin kabinesinde bazı değişiklikler olacağı söz konusu. Bu değişikliklerle Türkmenlerin de Sudani hükümetinde temsil edilmesi muhtemel. Erdoğan’ın ziyareti esnasında bu konunun gündeme gelmesi Türkmenler için de bir can suyu niteliği taşımakta.

Bağdat’taki temaslarından sonra Erbil’e geçecek olan Erdoğan, IKBY’de yaşayan Türkmenler için de önem arz etmektedir. Türkmenler IKBY Parlamentosunda 5 milletvekiliyle temsil edilmekte. Irak Yüksek Federal Mahkemesi tarafından alınan kararla IKBY parlamentosunda 11 sandalyeyle temsil edilen oluşumlar/ azınlık kotası iptal edilmiştir. Bu karar bölgedeki Türkmenlerin siyasi anlamda temsil düzeylerini zorlamıştır. Haziran 2024’te IKBY’de parlamento seçimlerinin yapılması bekleniyor. Erdoğan’ın Erbil’i de ziyareti kapsamında Türkmen kaanat önderleri ve Türkmen siyasi parti sorumlularıyla muhtemel görüşmesi, baklenen seçimlerde Türkmenlere moral ve konsolide olma anlamında olumlu etki edebilir. Bu minvalde Erbil’deki Türkmen partilerin ITC çatısı altında birleşmeleriyle gerçek düzeyde temsillerini ortaya koymaları önemlidir.

ERDOĞAN KERKÜK’Ü ZİYARET EDECEK Mİ?

Türkmenler, Türkiye Cumhurbaşkanı düzeyinde en son 1967 yılında Süleyman Demirel Bağdat’a yapttığı ziyeretin ardından Türkmenlerin yoğun yaşadığı ve siyasi merkez olan Kerkük’ü ziyaret etmesiyle Türkiye’ye karşı hasretlerini bir nebze de olsa gidermişti. Türkmenler Demirel’i, “Kerkük şehri gülşen oldu, siz geldiniz pek şen oldu.” pankartlarıyla karşılamıştı. Türkmenler, 57 yıl sonra Türkiye’den cumhurbaşkanı düzeyinde bir Kerkük ziyaretini, Kerkük’ün kimliği ve Türkmen toplumu için bir dönüm noktası olacağı yönünde yorumlamıştır. Nitekim Erdoğan Kerkükle ilgili birçok münasebetlerde “Kerkük’ün bir Türkmen şehri” olduğunu vurgulamıştır. Ancak Erdoğan’ın Bağdat ve Erbil’den sonra Kerkük’ü de ziyaret etmesi ve orada Türkmenlerle görüşmesi oldukça zayıf ihtimal. Bu kapsamda Türkmenlerin en köklü sivil toplum kuruluşları olan Irak Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği “Sayın Cumhurbaşkanımızın Bağdat ve Erbil ziyaretlerinin ardından Türk dünyasının gönül coğrafyasında taht kuran Kerkük’e de ziyaret gerçekleştirmeleri, Türkiye’ye karşı hasret besleyen Irak Türk’üne de hiç olmadığı kadar sevinç yaşatacaktır” ifadelerini kullanarak davet etmiştir.

Erdoğan’ın Bağdat ziyaretleri kapsamında Türkmenleri temsilen Irak Türkmen Cephesi (ITC) Başkanı ve Sudani hükümetinin kurulması için oluşturulan Devleti Yönetme Koalisyonu üyesi Hasan Turan’ın heyetler arasında olması hasebiyle görüşmesi iddialar arasında. Keza Erbil ziyaretleri kapsamında IKBY’de Oluşumlardan Sorumlu Bölge Bakanı Aydın Maruf’un da heyetler arasında yer alması söz konusu.

Erdoğan’ın Irak’a ziyaretinde, Türkiye’nin yaz aylarında Irak’ın kuzeyine yapacağı askeri operasyonundan dolayı güvenlik dosyasının ilk sıralarda yer alması muhtemel. Bu bağlamda PKK’nın Kerkük’te ve Türkmenlerin yaşadığı diğer bölgelerde varlığının giderilmesi konusunun Iraklı muhataplarıyla paylaşılması Türkmenlerin beklentileri olabilir. Son dönemde Türkmenlerin can güvenliğini hedef alan PKK, Irak’ta Türkmen varlığını tehdit etmekte. Erdoğan’ın muhataplarıyla yapacağı görüşmelerde Türkmen bölgelerinin Irak Federal Polis güçleri tarafından korunmasının ve hatta Türkmenlere özel bir gücün kurulması ve desteklenmesini dile getirmesi de mümkün. Türkiye’nin, Irak Türkmenlerine birçok konuda destek verdiği inkar edilemez. Erdoğan’ın ziyaretinde yapacağı görüşmeler neticesinde Bağdat ve Erbil yönetimindeki Türkmenlerin söz konusu yönetimlerin siyasi kararlarında söz sahibi olmaları ve temsil düzeylerinin artırılmasına yansıması beklenmektedir.