Brezilya’da Ekim 2022’deki seçimlerden zaferle çıkan ve geçen hafta göreve başlayan Cumhurbaşkanı Lula da Silva, aşırı sağcı Bolsonaro’nun taraftarlarının darbe girişimine uğradı. Hükümet, Kongre binası ve Anayasa Mahkemesi’ni basan yüzlerce kişi orduya “yönetime el koyması” çağrısı yaptı. Güvenlik güçleri müdahalede gecikse de olayları kontrol etmeyi başardı. ABD’deki 6 Ocak Kongre baskınına benzerliğiyle dikkat çeken kalkışmada 1200 kişi gözaltına alındı. Seçimden sonra ABD’ye kaçan Bolsonaro sorumluluğu reddetti.
Brezilya eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun destekçisi binlerce kişi ülkede Kongre ve Yüksek Mahkeme’yi bastı, Başkanlık Sarayı’nı kuşattı. Bolsonaro’nun destekçileri Brezilya bayrağının sarı-yeşil renklerinde tişörtler giyerek, başkentteki demokratik kurumlarının bulunduğu binaları tahrip etti. Ekim 2022’deki cumhurbaşkanlığı seçimlerini eski Cumhurbaşakanı Luiz Inácio Lula da Silva’ya kaybeden aşırı sağcı Jair Bolsonaro, ABD’ye kaçmıştı. Ancak Bolsonaro destekçileri, Lula’ya karşı ayaklandı. Başkent Brazilya’da toplanan yüzlerce kişi kamu binalarının olduğu Palacio do Planalto’ya akın etti. Polisin müdahalede yetersiz kaldığı olaylar, ABD’deki 6 Ocak Kongre Binası Baskını’na benzerliğiyle dikkat çekti. Binalarda kontrol sağlanırken, ülkede OHAL ilan edildi.
YAKIP YIKTILAR
Ordudan müdahale talebiyle slogan atan Bolsonaro destekçileri, polis bariyerini aşarak Kongre binasına girdi. Bazı göstericilerin Temsilciler Meclisi ve Senato binalarının çatısına çıktığı görüldü. Sosyal medyada yayınlanan videolarda, göstericilerin Kongre binası içindeki eşyaları yaktığı, pencereleri kırıp sandalyeleri dışarı attığı ve kamu malına ciddi zarar verdiği görüldü.
KONTROL ALTINA ALINDI
Olayların büyümesine mani olamayan ve pasif kalmakla eleştirilen başkent polisi, geç de olsa binaların çevresini kuşattı. Göstericilerin büyük hasara yol açtığı kongre ve mahkeme binasına göz yaşartıcı gaz ve ses bombalarıyla müdahalede bulunan güvenlik güçleri, kısa zamanda kontrolü sağladı. Binaların içi boşaltılırken, göstericiler ile güvenlik güçleri arasında arbede yaşandı. Brezilya basını, 1200 kişinin gözaltına alındığını yazdı.
FEDERAL MÜDAHALE YETKİSİ
- Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva, olayların olduğu sırada resmi ziyaret için gittiği Sao Paulo’da bulunuyordu. Bir süre sessizliğini koruyan Lula, yaptığı açıklamada, olayla ilgili yakalananların “terörist” olarak değerlendirileceğini söyledi. Saldırılara katılanları “vandallar, neo-faşistler ve fanatikler” olarak nitelendiren Lula, “Bunu yapanlar kanunun gücüyle cezalandırılacak. Henüz hükümeti kurarken pazar gününün sessizliğinden faydalandılar. Eski cumhurbaşkanının (Bolsonaro) birkaç konuşmasının buna yol açtığı biliniyor” ifadesini kullandı. Öte yandan Lula, 31 Ocak’a kadar ‘federal müdahale’ yetkisi aldığını açıkladı.
BOLSONARO SORUMLULUĞU REDDETTİ
Geçtiğimiz hafta yemin töreninden önce ABD’nin Florida eyaletine uçan Bolsonaro, Twitter’dan yaptığı paylaşımlarda, ayaklanmalara katılanları kınamaktan kaçındı. Göstericilere çizgiyi aşmama çağrısında bulunan Bolsonaro, olayların büyümesinden sorumlu olduğu iddialarını reddetti. Brezilya basınında çıkan haberlerde ve sosyal medyada, eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Mar a-Lago’daki villasında konaklayan Bolsonaro’nun, Trump destekçilerinin 6 Ocak’ta denediği Kongre Binası baskını benzeri bir kalkışmayı buradan planladığı yazılmıştı.
BAŞKENT VALİSİ AÇIĞA ALINDI
Lula yönetimi, başkentteki demokrasi karşıtı eylemlerin bastırılmasının ardından olaylarla ilgili inceleme başlattı. Brezilya Yüksek Mahkemesi, ülkede 40 yıldır devlet kurumlarına düzenlenen en büyük saldırı olduğu ifade edilen ayaklanma hakkında başkent Brasilia’nın valisini, kentteki güvenlik açıkları nedeniyle 90 gün boyunca görevden aldı.
2021’DE DE DENEMİŞTİ
- Öte yandan Bolsonaro’nun 2021 yılında benzer bir ayaklanmayı planladığı ortaya çıktı. Olaylar sonrasında, 2021 yılında yayınlanan, 26 ülkeden 150’den fazla parlamenter, bakan ve üst düzey siyasetçinin imzaladığı bir bildiri gündeme geldi. İmzacılar, metinde Bolsonaro’nun 7 Eylül’de 2021’de ‘ayaklanma’ planladığı konusunda uyarıda bulunuyor. Bolsonaro 10 Ağustos 2021’de yaptığı bir konuşmada, seçim sisteminde reform yapmak istediğini duyurmuştu. Kongrenin kendisine karşı geleceğini iddia eden Bolsonaro, o dönem seçimleri iptal etmekle tehdit etmiş, halkı 7 Eylül’de halkı sokaklara davet etmiş ve Kongre Binası önünde toplanmaya çağırmıştı. Bildiride, Bolsonaro’nun 6 Ocak ABD Kongre Baskını benzeri bir ayaklanmayı hedeflediği yönündeki uyarılar dikkat çekiyor.
DIŞİŞLERİ’NDEN DESTEK MESAJI
Baskının kontrol altına alınması sonrası çok sayıda lider, Lula’ya destek mesajları yayınladı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Brezilya'daki şiddet eylemleri kınandı. Yayınlanan bildiride, Türkiye'nin söz konusu eylemler karşısında Lula da Silva hükümeti ve Brezilya halkıyla dayanışma içerisinde olduğunun altı çizildi. Avrupa Birliği (AB), bildiri yayınlayarak Lula’ya destek verdiklerini ve göstericileri kınadıklarını duyurdu. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Bolsonaro destekçilerinin hükümet binalarına baskınını kuvvetle kınadıklarını belirtti. ABD Başkanı Joe Biden, Bolsonaro destekçilerinden aşırı sağcı yüzlerce kişinin Ulusal Kongre'ye baskın düzenlemesini kınayarak, Devlet Başkanı’na destek verdi. İspanya, Portekiz, İngiltere, İrlanda ve Latin Amerika ülkelerinin de aralarında bulunduğu çok sayıda ülke, Lula’yı desteklediğini duyurdu.
