Türkiye ve Libya’nın Doğu Akdeniz’deki “yetki alanı sınırlandırma anlaşması” Yunanistan’dan Mısır’a, S.Arabistan’dan BAE, ABD ve Rusya’ya kadar birçok ülkenin kimyasını bozdu. Libya hükümeti UMH tehdit edilirken darbeci Hafter’e destek çağrıları geldi.
Türkiye ile Libya arasında imzalanan ‘Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması’ mutabakatı ile planları altüst olan çoklu ittifak, anlaşmayı boşa çıkarmak için diplomatik oyunlara başladı. Yunanistan, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Hafter terör örgütünün siyasi uzantıları, anlaşmayı imzalayan ve Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin (UMH) meşruiyetini tartışmaya açmak için ardı ardına adımlar atıyor.
ÖNCE YUNANİSTAN SONRA HAFTER
İlk adım Yunanistan’dan geldi. Anlaşmanın imzalandığı güne kadar UMH elçisi ile muhatap olan Atina, Dolmabahçe’de mutabakat muhtırası imzalandıktan sonra U dönüşü yaptı. Önce Libya elçisini tehdit eden Yunanistan, ardından Hafter terör örgütünün siyasi temsilcileriyle diyaloğa geçti. İkinci adımda ise Hafter’in kontrolündeki sözde Temsilciler Meclisi’nin başkanı Akil Salih, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’e bir mektup yazdı. Mektubunda Türkiye ile imzalanan anlaşmayı kınayan Salih, 3 talepte bulundu:
ONU TANIMA BİZİ TANI
Akil Salih, benzer bir mektubu Arap Birliği Genel Sekreterliği’ne de gönderdi. Salih, Arap ülkelerinden ‘anlaşmayı yok saymalarını’ ve ‘kendilerini muhatap almalarını’ istedi. Hafter’in adamı Salih sadece mektupla da kalmadı. Suudi Arabistan’ın davetiyle Riyad’a giden Salih önce Kral Selman tarafından kabul edildi. Görüşmeye Prens Naif bin Abdulaziz ile Dışişleri Bakanı, Şûra Konseyi Başkanı, Devlet Bakanı, Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Afrika Ülkeleri Devlet Bakanı katıldı. Salih’in Veliaht Prens Muhammed Bin Selman ile de görüşeceği ve atılacak adımlara son şekillerin verileceği iddia edildi.
MISIR DA DEVREYE GİRDİ
Atina ve Hafter cephesinden bu adımlar gelirken, darbeci Sisi’nin yönettiği Mısır da kervana katılmakta gecikmedi. Libya ve Türkiye’ye karşı harekete geçen Kahire, hem Arap Birliği hem de Afrika Birliği’nde lobi yapıyor. Sisi yönetimindeki Mısır, BM tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) lideri Fayez el-Sarraj’a baskı yapılarak Ankara ile yaptığı anlaşmadan vazgeçmesinin sağlanmasını istiyor. Kahire’nin Arap, Afrika ve Akdeniz başkentlerine ilettiği mesaj, Türkiye ile el-Sarraj hükümeti arasındaki herhangi bir deniz işbirliği anlaşmasının ‘iki egemen devlet arasında bir anlaşma olarak kabul edilemeyeceği’ şeklinde oldu.
‘TANIMAYIZ’ ŞANTAJI
Mısır basınındaki haberlere göre Kahire, Libya lideri el-Sarraj’a “Geçici bir hükümetin başı olarak sınırlı yetki alanının ötesinde herhangi bir anlaşmaya imza atma. Aksi halde Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni artık tanımayacağız” mesajı iletti. İsim vermeyen bir Mısır yetkilisi, “Türkiye’nin el-Sarraj üzerindeki artan etkisini izliyoruz ve Türkiye’nin Libya’ya gönderdiği silah ve militanları takip ediyoruz. Kendisiyle bunun hakkında konuştuk. Fakat bu askeri anlaşma ile çok ileri gitti” dedi. BAE ve Suud medyası da Mısır’ınkinden farksız. Haberlere göre BAE ile Suudi Arabistan, Arap ve Afrika ülkeleri nezdinde girişimlerde bulunarak Hafter’in meşruiyetini tanımalarını istiyor.
O PLANI ENGELLEDİK
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi denklem dışına itme gayretlerini Libya ile yapılan meşrû anlaşmayla engellediklerini kaydetti. 4 Aralık Dünya Madenciler Günü’nde 81 ilden madencileri kabul eden Dönmez, şu mesajları verdi: “Doğu Akdeniz’de sismik araştırma ve sondaj gemilerimizle oradaki hidrokarbon varlığının varsa aranması ve üretilmesi bulunmasına yönelik çalışmalarımızı yapıyoruz. İki tane sismik iki tane sondaj gemimiz var. Bugüne kadar 4 sondaj yapıldı 5. sondaj devam ediyordu. Şu andaki sondajımız Kıbrıs’ın biraz daha güneyinde. Libya ile yapılan anlaşmayla Doğu Akdeniz’de bizi denklemin ve oyunun dışında tutmaya dönük çalışmaları engellemiş olduk.”
- RUHSAT VERECEĞİZ
- “Hem Libya’yı hem de Türkiye’yi bu oyunun dışında tutma niyetleri vardı. Uluslararası deniz hukukuna göre de bu anlaşma doğru bir anlaşmadır. Bu anlaşma kapsamında bize tanınan yetki alanlarında diğer bölgelerde olduğu gibi ruhsat vereceğimiz kuruluşlarımız petrol ve doğalgaz araması ve üretimine ilişkin çalışmalarına başlayacaklar. Öncelikle her iki ülkenin parlamentolarında bu anlaşmanın onaylanması gerekiyor. O süreç tamamlandıktan sonra da ruhsatlandırma çalışmaları yapılacak. Doğu Akdeniz’de dün ne dediysek hem kendi haklarımızı hem de KKTC’de yaşayan soydaşlarımızın haklarını sonuna kadar arayacağımızı koruyacağımızı söylemiştik. Bu kararlılığımız devam ediyor.”
ABD ve Rusya Libya’da buluştu
Doğu Akdeniz’de Yunanistan, Libya’daki iç savaşta da darbeci Halife Hafter yanlısı politika izleyen ABD, Dolmabahçe Mutabakatı sonrası Türkiye’nin karşısında konumlandı. ABD Dışişleri Sözcüsü, “Türkiye ile Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti arasındaki anlaşma bölgede gerginliklere neden oldu, faydalı değil ve kışkırtıcı” dedi. ABD sözcüsü ayrıca, “Doğu Akdeniz’de hassas bir zamanda gerilimi artıracak eylemlerden kaçının” çağrısı yaptı. Washington ek olarak, “Bu gelişmeler, Libya’daki çatışmanın daha geniş bölgesel boyutlara girme tehlikesini ve tüm tarafların müzakere edilen bir anlaşma üzerinde çalışması için acil ihtiyacı göstermektedir” ifadelerini kullandı. Rusya Dışişleri Sözcüsü Maria Zaharova ise mutabakat metnini incelemediklerini, anlaşmanın uluslararası standartlarla çelişmediğini belirtmesine karşın, darbeci Hafter’e desteğini de ihmal etmedi. Zaharova, mutabakatın Hafter’e karşı savaşında Türkiye’nin Trablus’taki hükümete askeri desteğini yasallaştırma girişimi olduğunu ve silah ambargosunun açık bir ihlali olduğunu iddia etti. Rus paralı asker şirketi Wagner’in son aylarda Hafter güçlerine destek için bine yakın özel kuvvet personelini Libya’ya gönderdiği biliniyor.
Darbe girişimi
Akdeniz’de Türkiye karşıtı blok tarafından desteklenen Hafter güçleri, Trablus çevresindeki hatları yaramayınca içeride darbe yaptırmaya kalkıştı. BM tarafından tanın- mış meşrû Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkan- lık Konseyi Merkezi’ne dün silahlı militanlarca baskın girişiminde bulunuldu. UMH Lideri Fayez el-Sarraj ile milletvekilleri binadan güvenle çıkarılırken, bölgeyi ko- ruyan UMH güçleri saldırganları etkisiz hale getirdi. Çok sayıda zırhlı aracın bulunduğu başkanlık binası çevre sinde silah sesleri uzun süre susmadı. Gelişmelere ilişkin UMH’den henüz bir açıklama yapılmadı. Hafter güçleri, darbe girişimiyle eşzamanlı olarak Trablus’a yönelik top atışları da yaptı. UMH ordusu bu saldırılara karşılık verdi.
Kaynaklar korunacak
- Libya Devlet Yüksek Konseyi, Türkiye ile Libya arasında 27 Kasım’da imzalandığı duyurulan ‘Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakat Muhtırası’ ile ‘Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat’ın, Libya’nın kaynaklarının korunması bakımından önemli olduğunu bildirdi. Konsey tarafından yapılan yazılı açıklamada, Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanlık Konseyi’nin herhangi bir ülkeyle, özellikle de Libya’nın kaynaklarını koruyacak ve güvenliğini artıracak olan mutabakatlar imzalama hakkı olduğu vurgulandı. Bazı ülkelerin (Mısır, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) bu mutabakatları kınamalarının garip karşılandığının kaydedildiği açıklamada, sözkonusu ülkelerle ortak ilişkilerin geliştirilmesine önem verildiği ifade edildi.
