IKBY cumhurbaşkanlığı seçimi sonrası yeni krizlere gebe

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) hakim iki parti Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ile Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) arasındaki gergin siyasi ilişkiler, son cumhurbaşkanı seçimiyle zirveye tırmanırken, IKBY yeni bir siyasi istikrarsızlık sürecine girip, krizlerle boğuşmaya devam edebilir.

KDP lideri Mesut Barzani, KYB'nin güç dengesini elinde tutan, partinin kurucusu ve geçen yıl hayatın kaybeden Celal Talabani'nin ailesini, Kerkük'ü satmak ve cumhurbaşkanlığını da Kürt partilere danışmak yerine Iraklı Şii ve Sünnilerle güçlü kulis yaparak direkt almakla suçluyor.

Her iki parti arasındaki gerilim, kanlı bıçaklı oldukları 1998 tarihi öncesini anımsatsa da ekonomik ve siyasi krizle boğuşan Erbil yönetiminin silahlı çatışmayı bir daha göze alamayacağını ve bunun kimsenin çıkarına olmayacağını her iki taraf da çok iyi biliyor.

IKBY'de, KDP gibi hem ekonomik hem de askeri gücü elinde tutan KYB'nin Erbil'de yeni koalisyon hükümetini kurmak için Barza'nin partisi ile tekrar masaya oturması bekleniyor. Ancak Barzani'nin, KYB'nin Kerkük ve Bağdat'ta kendisine karşı geliştirdiği hamlelere karşı nasıl bir adım atacağı, KYB ile hükümeti kurup kurmak istemeyeceği ve elindeki kozlardan hangisini oynayacağı merak konusu.

Barzani, 25 Eylül 2017'de düzenlediği gayrimeşru referandum nedeniyle Irak merkezi hükümetinin kendisi ve partisinin İran'a yakın KYB üzerinden cezalandırıldığını öne sürüyor. Irak meclisindeki siyasi partiler, cumhurbaşkanlığı için dün akşam yapılan oylamada Barzani'ye referandum sürecinde tam destek verip yanından ayrılmayan Fuad Hüseyin'e değil bu konuda daha çok ılımlı bir tavır sergileyip ülkenin birliğine vurgu yapan Berhem Salih'i seçti.

Irak genel seçimlerinden 25 milletvekili çıkararak ülke genelinde 5'inci sıraya yerleşen KDP'nin, Adil Abdulmehdi hükümetinde yer alıp almayacağı, Barzani'nin muhalefet mi yoksa iktidar içerisinde mi yer alacağı şimdiden konuşulmaya başlandı.

Her iki parti arasında son kırılması noktası, dün gece cumhurbaşkanlığına KDP yerine KYB'nin adayı Salih'in seçilmesiyle yaşandı. KDP ve KYB arasında son bir aydır cumhurbaşkanlığı çekişmesi yaşanıyordu.

Ülkede siyasi gruplar arasında 2003'ten sonra varılan gayriresmi anlaşmaya göre, cumhurbaşkanı Kürtlerden, başbakan Şiilerden, meclis başkanı ise Sünnilerden seçiliyor. KDP ve KYB arasında 2005'teki resmi olmayan anlaşma gereği, cumhurbaşkanlığı makamı KYB'ye veriliyordu.

KYB'nin kurucusu ve geçen yıl 3 Ekim'de hayatını kaybeden Celal Talabani, 2006-2014 yılları arasında 2 dönem, ardından 2014'te seçilen Fuad Masum 1 dönem bu görevi üstlendi.

KDP, KYB ile daha önce yaptıkları anlaşmanın geçerliğini yitirdiğini, hem Irak meclisi ve hem de IKBY'deki milletvekili seçimlerinde en çok oyu alan partinin kendisi olduğu görüşünü belirterek, Kürt siyasi partilerin kendi aralarında yapacağı bir seçimle ortak bir aday belirlemesini talep etti.

Barzani'nin bu fikrine şiddetle karşı çıkan KYB'nin adayı Salih, seçimin doğrudan meclis çatısı altında tüm Iraklı partilerin huzurunda gerçekleşmesi gerektiğini söyledi. Nitekim seçim Barzani'nin istediği gibi değil KYB'nin talebi doğrultusunda mecliste yapıldı.

Cumhurbaşkanı seçim sonuçları henüz açıklanmadan bir yazılı açıklama yayınlayan Barzani, önceki seçim geleneklerinin aksine mecliste bir mekanizmanın geliştirildiğini, kısa bir süre içerisinde de ciddi bir tavır ortaya koyacakları uyarısında bulundu.

Irak'lı siyasi partilerin büyük çoğunlukta destek verdiği KYB'nin adayı Salih, Bağdat'ta kazanan taraf olurken, geçen yıla kadar bağımsızlık planları yapan Barzani'nin adayı Hüseyin ise kaybeden taraf olarak Erbil'e döndü.

Barzani, 25 Eylül 2017'de Kürt Bölgesi içerisinde de büyük tartışmalara sebebiyet verip, İsrail dışında başta ABD olmak üzere tüm ülkelerin karşı çıktığı gayrimeşru referandumu düzenledi.

Referandumun bir hak olduğunu belirten ancak zamanlaması konusunda farklı düşünceler ortaya atan KYB, referandumu istemediğini dolayı olarak dile getirse de doğrudan karşı çıkamadı. Erbil'in referandum hamlesine karşı Irak merkezi hükümeti, 16 Ekim 2017'de Kerkük ve tartışmalı bölgelerde ortak bir operasyon düzenleyerek, o bölgelerin büyük kısmını Peşmerge'nin elinden aldı.

KDP ve KYB arasında ciddi bir krize dönüşen Kerkük'ten Peşmergelerin çekilmesi, her iki parti arasında 1998 öncesinde yaşanan kanlı iç çatışmadaki ithamlarla suçlamaları akla getirdi. Barzani, Kerkük'teki askeri gücü çoğunlukta elinde tutan KYB'nin çekilmesinin bir ihanet olduğunu ileri sürdü.

Talabani ailesi ise Barzani ailesine hakaret edip, onları petrol hırsızlığı yapmakla suçladı. Celal Talabani'nin yeğenlerinden Aras Şeyh Cengi, 17 Ekim'de partisinin televizyonuna yaptığı açıklamada, Barzani'nin sürekli bir şekilde yalan söylediğini, referandum yaparak eldeki tüm kazanımları da kaybettirmeye sebebiyet verdiğini söylemişti.

Kerkük'teki bu durumun ardından iki Kürt partisi, özellikle 2005-2015 yılları arasında elde ettikleri siyasi birliğin aksine tam bir çıkmazın içerisine girip eski defterleri açmaya başladı.

KDP Genel Başkan Yardımcısı Neçirvan Barzani'nin başbakanlığında 2013'te kurulan koalisyon hükümetinin önemli ortakları arasında KYB de bulunuyor. Erbil yönetimi, 2014 yılının başından bu yana başta tek gelir kaynağı petrol fiyatlarındaki ciddi düşüş, ardından terör örgütü DEAŞ'ın ortaya çıkması, Bağdat-Erbil arasında yaşanan ihtilaflar nedeniyle maaş ve bütçe kesintisinin yarattığı ekonomik krizle boğuşuyor.

IKBY'de yer alan 1 milyon 400 bine yakın memurun maaşını ödemekte güçlük çeken Erbil yönetimi, Ağustos 2015'te Barzani'nin başkanlık süresi tartışması nedeniyle KDP ve muhalefetin başını çeken Goran (Değişim) Hareketiyle ciddi bir siyasi çekişme içerisine girdi. Ekonomik krizle boğuşan IKBY'de, bu sefer siyasi çıkmaz nedeniyle meclis 2 yıldan uzun bir süre çalışamadı.

Barzani'nin başkanlık süresi krizinde KYB'nin kısmen geçmişteki stratejik ortağının yanında yer almayıp Goran'a destek vermesi KDP'de güven krizine yol açmıştı.

Erbil yeni krizlere mi gebe?
IKBY'de 30 Eylül'de yapılan milletvekili seçimlerinin resmi sonuçları henüz açıklanmadı ancak yerel medyadaki haberlere göre, Barzani'nin partisi açık ara farkla seçimin galibi.

KDP'ye yakın medya organlarının yayınladığı seçim sonuçları verilerine göre, KDP, oyların yüzde 45'ini alırken, KYB'nin yüzde 19, Goran Hareketi'nin yüzde 11, Yeni Nesil Hareketi'nin yüzde 8, İslami Toplum Partisi'nin (Komel) yüzde 7, Kürdistan İslami Birlik Partisi ve İslami Hareket Partileri'nin yüzde 5 oranında oy aldığı iddia edildi.

Bu tabloya göre, seçimlerin galibi KDP ve önceki seçimlerde 3'üncü parti olan KYB ise 2'nci konuma yükselmiş durumda. Bölgede Süleymaniye merkezli; askeri, istihbarat ve ekonomik gücün yanı sıra Bağdat'ta da güçlü bir lobisinin olduğu ortaya çıkan KYB'nin, IKBY'de muhalefet safında yer almayacağı yüksek ihtimal olarak değerlendiriliyor.

Aralarındaki çok sayıda ihtilafa rağmen KDP gibi hem ekonomik hem de askeri gücü elinde tutan KYB'nin Erbil'de yeni koalisyon hükümetini kurmak için Barzani'nin partisi ile tekrar masaya oturması bekleniyor. Ancak IKBY'de krizlerin kaynağı olarak görülen, birbirine diş geçirmeye çalışan iki partinin hükümeti kısa sürede kurması zor görünüyor.