Hindistan ve Pakistan arasında şubat ayında patlak veren sınır çatışmaları Keşmir'de gerginliği tırmandıracak yeni bir gelişme yaşandı. Hindistan, Cammu Keşmir'in özerkliğini kaldıran yasa tasarısını 61 redde karşı 125 evet oyuyla kabul etti. Hükümet, yıllardır Pakistan ile arasında ihtilafa neden olan Keşmir bölgesinin özerkliğini ön gören yasa tasarısını meclise sunarak, kabul ettirmişti. Özerkliği kaldırılan Keşmir'e günlerdir milis güçlerin yığılmasının ardından bölgedeki siyasetçiler ev hapsine alındı. Kamuya açık toplantılar yasaklandı, okullar kapatıldı, internete ve mobil ağlara kısıtlama getirildi. Keşmir, yüzde 94,4 Müslüman nüfusa sahipken, Cammu bölgesi ise yüzde 62,5 Hindu ve yüzde 33,4 Müslümanlardan oluşuyor. Keşmir halkı, 1947’de Pakistan’a katılmaktan yana tavır alsa da dönemin prensi Hindistan ile birleşmeye karar vermişti.
Hindistan-Pakistan arasında paylaşılamayan bölge olan Keşmir'de sular durulmuyor. Hindistan’da hükümet, Cammu Keşmir bölgesinin özel statüsünü kaldırmak için parlamentoya teklif götürdü. Buna göre hükümet, Cammu Keşmir’e diğer eyaletlerden daha fazla özerklik tanıyan anayasanın 370. maddesinde değişiklik yapılması amacıyla parlamentoya teklif sundu. Teklif, Hindistan İçişleri Bakanı Amit Şah tarafından duyuruldu.
Bu arada Cammu Keşmir’e günlerdir paramilis güçlerin yığılmasının ardından önceki gece bölgedeki siyasetçiler ev hapsine alındı. Güvenlik güçlerinin bölgenin merkezi Srinagar’da yollara ve kavşaklara çelik bariyerler ve dikenli teller döşediği görüldü. Bölgede ayrıca kamuya açık toplantılar yasaklandı, okullar kapatıldı, mobil ağlara ve internete kısıtlama getirildi.
Karanlık bir gün
72 yıldır süren ihtilaf
Birleşik Krallık 1947’de Hindistan’dan çekilirken, prenslik şeklinde yönetilen Keşmir’i Hindistan ya da Pakistan ile birleşme konusunda serbest bıraktı. Nüfusunun yüzde 90’ı Müslüman olan Keşmir halkı, 1947’de Pakistan’a katılmaktan yana tavır alsa da dönemin prensi Hindistan ile birleşmeye karar verdi.
BM'den itidal çağrısı
Birleşmiş Milletler (BM), Hindistan'ın Cammu Keşmir'in özel statülü yapısını ortadan kaldırmasının ardından bölgede artan gerginliğin endişe verici olduğunu bildirdi ve taraflara itidal çağrısı yaptı.
Hindistan’ın 1947'te İngiltere'den bağımsızlığını kazandığı günden bu yana Cammu Keşmir, kendi yasalarını çıkarabilen özerk bir eyalet konumundaydı. Bu özel statü, yabancıların bölgeye yerleşmesine ve mülk edinmesine izin vermeyen vatandaşlık yasasını da içeriyordu.
Seçim kampanyası döneminde yaptığı konuşmalarda Cammu Keşmir'in özel statüsünün kaldırılacağına dair söz veren Hindistan Başbakanı Narendra Modi liderliğindeki milliyetçi Hindistan Halk Partisi (BJP) hükümeti, bağımsızlık sonrası bölgeye tanınan otonom yapıyı verdiği kararla ortadan kaldırarak, Cammu Keşmir'in ayrıcalıklı konumuna son verdi.
Uluslararası Af Örgütü'nden sert tepki
Uluslararası Af Örgütünün, internet sitesinden yapılan yazılı açıklamada, Hindistan'ın, Cammu Keşmir'in özel statüsünü bölge sakinlerine danışmadan tek taraflı olarak iptal etmesinin gerginlikleri alevlendireceği ve insan hakları ihlallerinin artmasının muhtemel olacağı uyarısında bulunuldu.
Erdoğan'dan, Pakistan ve Hindistan'a diyalog çağrısı
Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi'nden yapılan açıklamada, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Pakistan Başbakanı İmran Han ile telefon görüşmesi gerçekleştirdiği belirtildi.
Keşmir'e ilişkin tarihsel süreç
Hindistan, 1947'de bağımsız olana değin, İngilizler tarafından doğrudan yönetilen (1857 sonrası) ve 562 prenslik tarafından kontrol edilen bir hakimiyet altındaydı.
Bağımsızlıktan sonra İngilizlerin kontrolü altında yaşayan Müslümanların yoğun olduğu bölgeler, Pakistan'a dahil oldu.
Ülkedeki prensliklerden üç tanesi Cammu Keşmir, Junagarh ve Haydarabad ise bağımsız kalmak istedi.
Cammu Keşmir, Hindu lider Hari Singh tarafından yönetilen ve Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu bir eyaletti.
Junagarh ve Haydarabad ise Müslüman liderler tarafından yönetilen ancak Hindu nüfusun çoğunlukta olduğu bir yapıya sahipti. Junagarh ve Haydarabad, Hindu nüfusun daha fazla olduğu gerekçesiyle Hindistan tarafından ülke topraklarına dahil edildi.
Hari Sing Hindistan'dan yardım istedi
Keşmir’in Poonch bölgesinde çıkan isyan ve Pakistan’ın kuzeybatı şehri Peşaver’deki kabilelerin saldırıları nedeniyle, Hindu kral Hari Singh Hindistan'dan yardım istemek zorunda kaldı.
- Singh, Keşmirli siyasetçi Şeyh Muhammed Abdullah'ın rızasıyla Hindistan'la katılım anlaşması imzaladı. Anlaşmaya göre, Hindistan, yasayı ve düzeni sağlamak için birlikler gönderecek ve katılım konusu için halka başvurulacaktı.
Hindistan, Pakistan'ın "isyancıları" desteklediği şikayetiyle Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'ne başvurdu. BM, bölgenin "istilacılardan" temizlenmesini ve her iki ülkeye de referandum yapmasını önerdi. İki ülke de BM'nin önerisini kabul etti.
370. madde ve Keşmir'in geçici statüsü
Hindistan, Cammu Keşmir'de Kurucu Meclis oluşturdu ve Şeyh Abdullah'ı başbakan olarak atadı.
Bu durum, katılımın tam anlamıyla gerçekleşmesine değin geçici bir karar olarak kaldı. Ancak hiçbir zaman katılım kararı verilemediğinden, 370. madde, Yeni Dehi yönetiminin Keşmir'le ilişkisini tanımlayan kalıcı bir düzenleme olarak kabul edildi.
BJP Keşmir'in özel statüsüne karşı
Alınan kararda, bölge, Cammu ve Keşmir Birlik Toprağı ile Ladakh Birlik Toprağı şeklinde yeniden düzenlendi. Karara göre, Cammu Keşmir bölgesinde sınırlı yetkilere sahip yerel bir meclis bulunacak ancak Ladakh'ta meclis olmayacak.
- Bugüne kadar, anayasanın 370. maddesi gereği, Cammu Keşmir bölgesi tamamıyla otonom bir yapıya sahipti. Eyalet Meclisi, iletişim, savunma, finans ve dış ilişkiler alanları dışında kendi yasalarını düzenlemekte serbestti. Hükümetin aldığı kararla, bu otonom yapı ortadan kaldırıldı.
Bölgenin demografisi
Hindistan hükümeti tarafından 2011'deki son nüfus sayımına göre, Cammu Keşmir'in toplam nüfusu 12,5 milyon. Bölgedeki nüfusun, yüzde 68,3'ü Müslüman, yüzde 28,4'ü Hindu ve yaklaşık yüzde 1'i Budistlerden oluşuyor.
- Keşmir Vadisi yüzde 94,4 Müslüman nüfusa sahipken, Cammu bölgesi yüzde 62,5 Hindu ve yüzde 33,4 Müslümanlardan oluşuyor.
Cammu, yüzde 60'ının Müslüman olduğu Chenab Vadisi'ni oluşturan iki bölge ve yüzde 74,5'inin Müslüman olduğu Pir Panchal'ın dahil olduğu üç alt bölgeye sahip.
Soğuk çöl olarak bilinen Ladakh'ın nüfusu 274 bin. Bölge nüfusunun yüzde 46,42'si Müslüman ve yüzde 39,6'sı Budist.
370. madde
Hindistan 1947'de İngiltere'den bağımsızlığını ilan ettikten 2 ay sonra Cammu ve Keşmir'in yöneticisi Hari Singh, bölgeyi Hindistan ile birleştiren Katılım Anlaşması'nı imzalamıştı. Bu anlaşma, Hindistan anayasasının 370. maddesiyle resmiyet kazanmıştı.
Madde, başkanlık emriyle iptal edilebiliyor. Öte yandan, böyle bir emrin, Cammu Keşmir'in kurucu meclisine sunulması gerekiyor.
Kurucu meclis 1957 yılında dağıtıldığından, bazı uzmanlar maddenin iptali için bölge milletvekillerinin onayının gerektiğini, bazıları ise başkanlık emrinin yeterli olduğunu savunuyor.
Keşmir sorunu
İngiltere 1947'de Hindistan'dan çekilirken, prenslik şeklinde yönetilen Keşmir'i Hindistan ya da Pakistan ile birleşme konusunda serbest bıraktı.
- Nüfusunun yüzde 90'ı Müslüman olan Keşmir halkı, 1947'de Pakistan'a katılmaktan yana tavır alsa da dönemin prensi, Hindistan ile birleşmeye karar verdi.
Karara, Müslüman Keşmir halkı karşı çıktı. Pakistan ve Hindistan'ın bölgeye asker göndermesiyle taraflar, 1947'de ilk kez savaştı. İki ülke arasında yine aynı nedenle 1965 ve 1999'da savaş çıktı.
Keşmir'in yüzde 45'i Hindistan'ın, yüzde 35'i Pakistan'ın kontrolünde ve bölgenin yüzde 20'sine ise Çin hakim bulunuyor. Hindistan ele geçirdiği bölgeleri "Cammu Keşmir" eyaleti adında kendine bağladı. Cammu Keşmir, şu anda Hindistan'da Müslüman nüfusun çoğunlukta bulunduğu tek eyalet durumunda.
BM Güvenlik Konseyi, 1948'den itibaren aldığı kararlarla Keşmir'in askerden arındırılmasını ve geleceğinin halkoyuyla belirlenmesini öngördü.
Hindistan halk oylamasına sıcak bakmazken, Pakistan BMGK kararlarının uygulanmasını istiyor.
