Hazar’da ABD’ye derin darbe

ABD’nin tüm dünyayı krize sürükleyen saldırgan politikalarına ilk cevap Avrasya’dan geldi. Kazakistan’ın Aktav kentinde toplanan Hazar’a kıyıdaş 5 ülke, “Hazar Denizi’nin Anayasası” olarak nitelenen belgeye imza attı. Belgeyle Hazar’a kıyıdaş ülkeler dışında başka bir ülkenin bölgede askeri güç bulundurmasının önüne geçiliyor. Belgeyle Washington’un bölgeye ilişkin askeri politikalarına bir set çekiliyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın küresel çapta yürüttüğü ekonomik ve siyasi şantaj ve tehdit kampanyasına karşı yeni ittifaklar bir bir kendine göstermeye başladı. Hazar Ülkeleri liderleri, Kazakistan’ın Aktav kentinde düzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi’nde üzerinde 22 yıl çalışılan Hazar Denizi Anlaşması’nı imzaladı.

22 yıldır çözümsüz kalan Hazar Denizi’nin statüsüne ilişkin imzalanan anlaşma, Washington’un Avrasya bölgesindeki politikalarına vurulmuş stratejik darbe niteliğinde. Anlaşmayla Hazar Denizi’ne kıyıdaş ülkeler dışında yabancı hiçbir gücün bölgede askeri varlık bulunduramayacağı garanti altına alındı. 1996’dan beri üzerinde çalışılan anlaşmanın taslağı üzerinde, 4-5 Aralık 2017’de Moskova’da toplanan Hazar Ülkeleri Dışişleri Bakanları Zirvesi’nde mutabakat sağlanmıştı.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov daha önce yaptığı bir açıklamayla, anlaşmanın kabul edilmesinin büyük bir atılım olacağını, ‘Hazar Beşlisinin işbirliğinde daha üst seviyeye çıkılmasına imkan sağlayan güvenli hukuki temele’ sahip olacağını belirtmişti. Anlaşma Türkiye’nin stratejik önemini bir kez daha tasdik edecek. Anlaşmayla Türkmenistan doğal gazının da Azaerbaycan ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşmasının yolu açılmış oldu.

Enerji denizi
Hazar’da yaklaşık 50 milyar varil petrol ve 9 trilyon metreküplük doğalgaz re zervi bulunuyor. Dün imza atılan anlaşmayla Hazar’ın deniz olarak tarif edildiği ve paylaşımın da buna göre yapıldığı belirtildi.

KRİTİK MADDE

Hazar’ın anayasası olan belgede oldukça kritik bir madde bulunuyor. Bu maddeye göre, dış güçlerin Hazar bölgesinde askeri varlık göstermesine izin verilmemesi şartı koşuluyor. Ayrıca 5 Hazar ülkesine bölgedeki güvenliğin ve kaynakları işletmenin sorumluluğu da aynı maddeyle yükleniyor.

WASHINGTON’A KAPALI

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de, 20 yılı aşkın süredir yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanan Hazar Denizi anlaşmasının bölge dışındaki ülkelerin bölgede varlık göstermeyeceklerinin garanti edildiğini belirterek üstü kapalı olarak Washington’un bölgeye ilişkin politikalarına göndermede bulundu. Putin, “Bugünkü zirve gerçekten sıra dışı ve hatta çığır açan öneme sahip. 20 yılı aşkın süredir devam eden görüşmeler sonucunda Hazar Denizi’nin hukuki statüsüne ilişkin anlaşma, ülkelerimize Hazar Denizi’nin akıbeti üzerinde münhasır hak ve sorumluluk getiriyor, denizin kolektif bir şekilde kullanılmasıyla ilgili net kurallar koyuyor” diye konuştu.

Kazakistan’dan üs yanıtı

Kazakistan Dışişleri Bakanı Kayrat Abdrahmanov önceki gün yaptığı açıklamada, Hazar Denizi bölgesinde ABD’ye ait bir üs kurulmasını planlamadıklarını, bunun söz konusu olmadığını söyledi. Abdrahmanov dün Aktav’da imzalanan anlaşmadaki kritik hükme işaret ederek, Hazar Denizi’nde, denize kıyısı olmayan hiçbir ülkenin askeri güçlerinin olmaması yönündeki hükmün bulunduğunu vurguladı.

Türkmen gazı Avrupa’ya

Anlaşmayla Türkiye’nin stratejik konumuna güç katacak bir anlaşmazlık da çözüm yoluna girdi. Bölgenin statüsünün çözüme kavuşturulmasıyla, Türkmenistan gazını Azerbaycan üzerinden denizin dibinden Avrupa’ya taşıyabilecek olan Trans Hazar Doğalgaz Boru Hattı’nın yapımı hayata geçebilecek. Türkmen gazı Azerbaycan ve Türkiye üzerinden Avrupa pazarlarına çıkış yolu bulacak.

ORTAK KULLANIM

Anlaşmaya göre Hazar Denizi’nin yüzey kısmı taraflarca ortak bir şekilde kullanılacak, dip kısmı ve maden rezervleriyse komşu devletlerin arasında, uluslararası hukuk temelinde anlaşılarak paylaşılacak. Denizcilik, balıkçılık, bilimsel araştırmalar ve ana boru hatlarının döşenmesi, tarafların üzerinde mutabakata varacağı kurallara göre gerçekleşecek. Kapsamlı deniz projelerinin hayata geçirilmesi durumunda mutlaka ekoloji faktörü dikkate alınacak.

5 LİDERDEN İMZA

Kazakistan’ın Aktav kentinde Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve İran liderlerinin katılımıyla düzenlenen zirvede Vladimir Putin, Nursultan Nazarbayev, Hasan Ruhani, İlham Aliyev ve Gurbanguli Berdimuhamedov, Hazar Denizi’nin statüsünü belirleyen belgeyi imzaladı. Uzmanlar, Hazar ülkeleri liderlerinin imzaladığı belgeyi ‘Hazar Denizi Anayasası’ olarak niteliyor.