İran’da, 1953’te Başbakan Muhammed Musaddık'ı bir CIA darbesiyle deviren ABD’ye maddi, manevi ve cezai tazminat davası açıldı. Tahran’daki ilk duruşmaya, 402 bin müdahili temsilen vatandaşlar ve torun Mahmud Musaddık da katıldı.
İran, 1953 yılında İngilizlerin kontrolündeki petrolü millileştiren Başbakan Muhammed Musaddık'ın devrilmesiyle sonuçlanan darbedeki rolü nedeniyle ABD'ye karşı 71 yıl sonra açılan davanın ilk duruşması yapıldı. İran petrolünün millileştirilmesi hareketine önderlik eden Başbakan Muhammed Musaddık, 19 Ağustos 1953'te ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından düzenlenen ve "Ajax operasyonu" diye tarihe geçen darbeyle devrilmişti. Tahran 55'inci Uluslararası Hukuk Mahkemesi'nde görülen davanın ilk duruşmasına davaya müdahil olan çok sayıda vatandaş ve gazetecinin yanı sıra Musaddık'ın torunu Mahmud Musaddık da katıldı. Duruşmanın başında konuşan mahkeme hakimi Mecid Hüseyinzade, ülke genelinde 20'den fazla eyaletten yaklaşık 402 bin İran vatandaşının ABD hükümeti ve 6 Amerikalı yetkiliye karşı açılan davaya müdahil olduğunu söyledi. Daha sonra davacıların avukatlarından Şami Akdem kürsüye çıkarak, "İstihbarat belgeleri ve mevcut belgeler, CIA'nın, İngiliz istihbarat servisleriyle işbirliği içinde, 19 Ağustos 1953'te İran'ın meşru hükümetine karşı iç ve dış ajanları kullanarak kapsamlı bir darbe planladığını gösteriyor. ABD'nin bu darbedeki temel amacı İngiltere'nin İran'daki nüfuzunu kendi lehine çevirmekti" dedi.
DIŞ SİYASETİN BİR PARÇASI İTİRAFI
Daha sonra duruşmada hazır bulunan Mahmud Musaddık, yaşlılığını gerekçe göstererek sözlerini ifade edemeyeceği hazırladığı yazılı metni kendisi adına oğlu Gulamali Musaddık tarafından okunmasını istedi. Oğlu tarafından okunan metinde Musaddık, dedesinin petrolü millileştirme mücadelesine yakından tanık olduğunu dile getirdi. CIA'nın 2013'te gizliliğini kaldırdığı devlet arşivlerinde, bu darbede ABD ve İngiltere'nin rolüne dair kanıtlar ilk kez açıklandı. Belgede "Askeri darbe, ABD dış siyasetinin bir parçası olarak CIA'nın yönetiminde gerçekleştirildi" ifadeleri yer almıştı.
