Rusya ile Batı arasında yıllardır süregelen eski Sovyet coğrafyası üzerindeki nüfuz savaşında bu sefer bir kilise krizi patlak verdi. Ukrayna’nın bağımsız kilise talebi, Rus Ortodoks Kilisesi ile İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesini karşı karşıya getirdi. Peki bu süreçte neler yaşandı? Yakından bakalım...
Nasıl başladı?
Ukrayna’daki Kiev Patrikhanesi’nin bağımsız bir kilise talep etmesi, Rum Ortodoks Kilisesi ve Fener Rum Patrikhanesi arasındaki iplerin kopmasına neden oldu.
Nüfusunun büyük bölümü Ortodoks olan 45 milyonluk Ukrayna'daki Kiev Patrikhanesi bağımsızlık talebini İstanbul'daki Fener Rum Patrikhanesine iletti. İstanbul'daki patrikhane de nisan ayında resmen süreci ele alma kararı verdi.
Ukrayna'daki bazı din adamları, Moskova kiliselerine karşılık, Kiev Patrikhanesi Ukrayna Ortodoks Kilisesi ve Ukrayna Bağımsız (Otosefal) Ortodoks Kilisesi'ni kurduklarını ilan etti.
Gerilim tırmanıyor
Fener Rum Partikhanesi’nin bu sürece sıcak bakması ve Kiev’e temsilci göndermesi, Rus Ortodoks Kilisesi ile İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesini karşı karşıya getiren ilk adım olarak görüldü.
Moskova Patrikhanesi, Kiev kilisesinin bağımsızlık talebinde Fener Rum Patrikhanesinin aldığı tavır nedeniyle tepki gösterdi. Moskova Kilisesi sert bir açıklama yaparak İstanbul'daki kilise ile ilişkileri kesebileceği tehdidinde bulundu.
İstanbul'da kritik görüşme
31 Ağustos'ta İstanbul'da Fener Rum Patriği Bartholomeos ile Moskova Patriği Kirill bir araya geldi. Görüşmenin ayrıntıları basınla paylaşılmadı fakat sürecin olumsuz ilerlemesi görüşmenin sonuçları hakkında bir bilgi kirliliğini de ortadan kaldırmış oldu. İlerleyen süreçte görüldüğü üzere bu görüşmenin, meselenin çözümüne dair bir etkisi olmamıştı.
Fener Rum Patrikhanesi: Moskova'ya direneceğiz
Kiev Patrikhanesi'ne her konuda destek verdiklerini belirten Fener Rum Patrikhanesi, Rusya'dan gelen baskılara karşı direneceklerini açıkladı. Sonrasında Fener Patrikhanesi yaptığı açıklamada, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin Moskova’daki Rus Ortodoks Kilisesi'nden ayrılma yolundaki talebinin kabulünü kararlaştırdı.
Bu gelişme üzerine Rusya Ortodoks Kilisesi Meclisi, Ukrayna kilisesinin bağımsızlığını tanımaya yönelik girişimi nedeniyle, Fener Rum Patrikhanesi'nin ibadetlerde adının anılmaması ve Patrikhane’nin başkanlık ettiği yapılardaki mevcudiyetini sonlandırması kararını aldı.
Rus Ortodoks Kilisesi: Fener Rum Patrikhanesi ile tüm ilişkileri kesiyoruz
Fener Rum Patrikhanesi, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin Moskova’daki Rus Ortodoks Kilisesi'nden ayrılma yolundaki talebinin kabulünün ardından Rusya Ortodoks Kilisesi'nin cevabı gecikmedi. Dış İlişkiler Dairesi Başkanı Metropolit Hilarion, "Gerçekleştirdiğimiz toplantıda Fener Rum Patrikhanesi ile tüm iletişimi kesme kararı aldık. Bu karara mecbur kaldık ancak Fener Rum Patrikhanesinin attığı adımlar nedeniyle başka bir karar almamız da mümkün değildi" ifadelerini kullandı.
Kiev Kilisesi neden bağımsızlık istiyor?
Ukrayna’nın Rusya etkisinden “bağımsız bir kilise” istemesinin bugünkü siyasi çekişmelerin yanı sıra tarihi boyutu da bulunuyor. Bugünkü tartışmaların önemli olmasının nedenlerinden biri Orta Çağ'ın başlarında Hristiyanlığın bugünkü Slav coğrafyasının büyük bölümüne Kiev üzerinden yayılmış olması.
- Hristiyanlık, henüz Rusya ya da Ukrayna devletlerinin olmadığı 10’uncu yüzyılda Doğu Avrupa ve Karadeniz’in kuzeyine ulaştı. Bugünkü Ukrayna daha sonra Rus İmparatorluğu'nun içinde yer aldı ve 17’nci yüzyılda Ukrayna Kilisesi Moskova’nın etkisi altına girdi.
Sovyet döneminde kiliselerin etkileri azaldı ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından ve Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasından sonra Kiev’in milli bir kimlik oluşturma çabasıyla “bağımsız bir Ukrayna Kilisesi” oluşturma fikri öne çıktı. Bu nedenle Ukraynalı önde gelen bazı din adamları Kiev Patrikhanesinin Moskova’nın etkisinden kurtulmasını ve bağımsız olmasını istediler. Ukrayna’da bugün iktidarda bulunan Batı yanlısı yönetim de bu fikri destekliyor.
