İran'ın Belucistan'daki sünni katliamı

İran’ın Sistan ve Belucistan eyaletine bağlı Zahidan kentinde cuma namazı sonrası bir grup, karakol binasına saldırı girişiminde bulundu. İran’ın Sistan ve Belucistan eyaletine bağlı Zahidan kentinde kalabalık bir grup, cuma namazı sonrası karakol binasına saldırı girişiminde bulundu. Sistan ve Belucistan Valiliğinden yapılan açıklamada, duruma müdahale eden emniyet güçleri ile silahlı grup arasında çatışma yaşandığı ve yaralıların olduğu aktarıldı. Ayrıca kentteki eylemcilerin lastik yakarak yolları trafiğe kapatmaya çalıştığı, güvenlik güçlerine ait araçları ateşe verdiği belirtildi.

İran’ın önde gelen Sünni alimlerinden Mevlevi Abdulhamid İsmailzehi kentteki olaylara ilişkin yaptığı açıklamada, halktan sağduyulu olmalarını ve silahlı gruplardan uzak durmalarını istedi.

Belucistan nerede?

347.190 kilometrekarelik bir alana sahip olan Belûcistan, ülkenin batısında yaklaşık 24°-32° kuzey enlemleri ve 60°-70° doğu boylamları arasında yer alır. Batıda İran, kuzey ve kuzeybatıda Afganistan, kuzeydoğuda Kuzeybatı Sınır Eyaleti, doğuda Pencap ve Sind eyaletleri, güneyde ise Umman denizinin 1062 km. uzunluğundaki sahil şeridiyle çevrilidir. Belûcistan ülkenin en büyük eyaleti olmasına rağmen nüfus bakımından (1981 sayımına göre 4.332.376) kilometrekareye düşen on iki kişi ile en az yoğunluğa sahip olan bölgedir. Ekonomik şartların zor ve gelir seviyesinin düşük olması yüzünden halkın sadece % 25’i şehirlerde oturur. Geriye kalan büyük bir kısım ise eyalet sathına ve aralarında ulaşımı zor, uzun mesafeler bulunan köylerle kasabalara dağılmış durumdadır. Bir kısmı da hâlâ göçebe hayatına devam etmektedir.

Belûcistan kaç eyaletten oluşuyor?

Pakistan’ın bağımsızlığı ilân edildiğinde Belûcistan ekonomik ve diğer yönlerden bütün Hint yarımadasının en geri kalmış bölgesi idi.

Belûcîler, Belûcî, Berâhûy, Peştu ve Urdu dillerini konuşan Peştu, Hezâre, Pencabî ve Sindî topluluklarla birlikte yaklaşık 400 kabile, aşiret ve gruba ayrılmışlardı.

Asırlardır bölgeyi ellerinde tutan kabile reisleri (serdar) sosyoekonomik reformları başlatmaktan ziyade yine kendi otoritelerini korumakla meşgul oldular. Ancak 1947 yılından sonra bölgede önemli değişiklikler meydana geldi. 1952’de Belûcistan Devletler Birliği kuruldu; daha sonra 1969’da bölge Pakistan’ın tam bir eyaleti haline getirildi.

Bugün Kuetta Sibi, Kelât, Mukran, Huzdâr, Pişîn ve Nâsırâbâd idarî birimlerinden oluşan Belûcistan ülkenin önemli bir eyaletidir.

Belûcistan kırsal bir bölge olduğu için halkın % 80’i koyun ve çiftlik hayvanı besiciliğiyle meşgul olur. Ancak sanayi de hızla gelişmektedir. Gaddani gemi söküm tesisleri genişlik açısından dünyada üçüncü gelmektedir. Maden bakımından zengin olan Belûcistan’daki rezervler arasında doğal gaz, demir, bakır ve kömür başta gelmektedir.

İran Belûcistanı nerede?

İran Belûcistanı. Bu coğrafî bölge 173.461 kilometrekarelik bir alana sahiptir (nüfusu 880.000). Bu alan bugün Sîstân ü Belûcistân (181.578 km2, nüfusu 1.205.980 [1986]) idarî biriminin (Ustân) büyük kısmını kapsar.

İran’ın güneydoğusunda yer alan bölge kuzeyde Sîstan ve Lut çölüyle, doğuda Pakistan Belûcistanı’yla, batıda Kirman’la ve güneyde Umman deniziyle çevrilidir.

Yağışı az olan topraklarını sulayan Bâhûkelât, Bampûr, Bampoşt, Mâşkîd gibi nehirler bu denize dökülür. Daha çok volkanik dağların bulunduğu bölgenin sert yüzey şekillerine sahip olması ulaşımda zorluklar ortaya çıkarır.

Başlıca şehirleri: Serâvân, Bampûr, İranşehr ve Mekrân’dır.

Gevâter, Çâhbahâr ve Tîs gibi işlek limanlara sahip olmasına rağmen bölge İran’ın en geri kalmış kesimidir. Nüfus yoğunluğu düşük olup halkın çoğunluğunu, göçebe olarak yaşayan ve yerleşik hayata karşı uzun süre direnmiş olan Belûciler ile Beruhuylar teşkil eder. Burada yaptırılan Bampûr ve İranşehr barajları ile termoelektrik santralleri, bölgede yerleşik hayatı sağlamaya yönelik başlıca ekonomik yatırımlardır.

İran Belûcistanı Kaçarlar zamanında Kelât Hanlığı’nın hâkimiyetinden çıktı ve 1872 yılında bu devletle aralarında sınır tesbiti yapıldı. Fakat arkasından iki Belûcistan arasında sınır anlaşmazlıkları başladı ve uzun süre devam eden sürtüşmeler ancak Ocak 1955’te İran’la Pakistan arasında imzalanan bir antlaşmayla çözüme bağlanabildi.