Uzmanların sürekli olarak uyarılarda bulunduğu olası büyük İstanbul depreminde hangi ilçelerin daha çok etkileneceği gündemde yer alıyor. Kuzey Anadolu Fay Hattına yakın olan Avcılar, doğrudan bir fay hattı üzerinde bulunmasa da bölge konumu ve zemini itibariyle depremde en fazla risk içeren ilçelerden bir tanesi. 1999 Marmara depreminde de büyük hasarlar alan Avcılar’da yüzlerce insanın hayatını kaybettiği akıllara geliyor. Peki Avcılar kaçıncı derece deprem bölgesidir? Avcılar’ın zemini sağlam mı? Avcıların risk raporu nedir? İşte uzman görüşüyle soruların cevapları.
1999 depreminde İstanbul’da depremden en çok etkilenen ilçe Avcılar olmuştu. Bu depremde 270 kişi hayatını kaybederken yüzlerce kişi de yaralandı. 1823 konut ve 326 iş yerinin yıkıldığı ya da ağır hasar gördüğü ilçede, 5 bin 106 konut ve 872 iş yerinde orta hasar, 3 bin 685 konut ve 461 iş yerinde hafif hasar meydana geldi. Avcıları deprem riski raporuna haberimizden ulaşabilirsiniz.
AVCILAR KAÇINCI DERECE DEPREM BÖLGESİDİR?
İstanbul deprem haritası içinde fay hatlarına yakınlığa göre birinci derece riskli ilçeler, Avrupa yakasında Avcılar, Küçükçekmece, Bakırköy, Beylikdüzü, Güngören, Zeytinburnu, Bahçelievler ve Fatih, Anadolu yakasında ise Kadıköy, Üsküdar, Ataşehir, Ümraniye, Maltepe, Kartal, Pendik, Sultanbeyli, Sancaktepe, Tuzla ve Adalar olarak öne çıkıyor.
AVCILAR’IN ZEMİNİ SAĞLAM MI?
Meremonte grubu, sismografların birini Avcılar'a, birini benzer zemin özelliğine sahip Yeşilköy'e, bir diğerini ise Yeşilköy havaalanına yakın dolgu tipi kötü bir zemine yerleştirdiler. Karşılaştırma amacı ile diğer bir sismografı İstanbul'un kuzeyine sağlam kaya bir zemin üzerine kurdular ve artçı şokları beklemeye başladılar.
Bekledikleri süre içinde 0.25 Hz'den düşük frekanslarda dört büyük artçı deprem oldu (M5.2, 4.8, 4.6, 4.1). Bu artçı depremler sırasında Avcılar'da ölçülen yer hareketi değerleri, Yeşilköy'dekinden 2 ile 4 kat, İstanbul kuzeyinden on kat daha fazla idi. Bir diğer deyiş ile artçı depremler sırasında Avcılar, Yeşilköy'den üç kat, Mecidiyeköy'den on kat daha fazla sallanıyordu.
Bu durum Avcılar'daki yıkımın sadece bina kalitesinden kaynaklanmadığını gösteriyor. Bu da mantıklı bir sonuç. Güngören, Bahçelievler gibi semtlerdeki apartmanların inşaat kalitesi, Avcılar'dan daha iyi değil. Meremonte ve diğerlerine (1999) göre, Avcılar'ın deprem sırasında çok sallanması, muhtemelen Avcılar'ın Küçük Çekmece ve Marmara Denizi'ne doğru olan eğimli topografyasından kaynaklanıyor. Bu topografya deprem sırasında oluşan cisim dalgalarını, daha büyük tahribat yapan yüzey dalgalarına dönüştürüyor.
Meremonte ve diğerlerinin (1999) bulgularına göre Avcılar, İstanbul'da deprem sırasında en yüksek yer hareketlerine maruz kalan bir bölge. Önümüzdeki 30 yıl içinde olması beklenen Marmara Denizi kökenli depremde Avcılar'ın çok daha büyük ölçüde tahrip olacağı kesin. Avcılar bugün 5-10 katlı, genellikle düşük kaliteli apartmanlardan oluşuyor. Yapılması gereken, belli bir süre içinde Avcılar'daki apartman dairelerinin sahiplerinden belediyece veya devletçe belli bir fiyattan satın alınması ve Avcılar'ın İstanbul'un çok büyük ihtiyacı olan büyük bir parka dönüştürülmesi.
Prof. Dr. Aral Okay 1999 depreminde en fazla hasar gören ilçelerden Avcılar ile ilgili şu açıklamalarda bulundu;
Benzer zemin koşullarına sahip olan Küçükçekmece, Yeşilköy, Güngören, Bahçelievler, Ataköy, Bakırköy, Esenler, Yenikapı çok az hasar görürken Avcıların yıkılmasının nedeni, topoğrafyasının eğimli olması!
17 Ağustos 1999 depreminde İstanbul'da en çok hasar gören ve en çok can kaybının olduğu kesim Avcılar oldu. Bölgedeki çok katlı apartmanların yıkılması sonucu 1000'e yakın insan hayatını kaybetti.
Avcılar'da aktif fay olmadığı konusunda hemen hemen tüm yerbilimciler hemfikir. O halde Avcılar'daki büyük yıkımın sebebi Avcılar'ın zemin koşulları olmalı.
Bu bir dereceye kadar doğru. Avcılar, kil, marn, kireçtaşı ardalanmasından oluşan Neojen sedimanları üzerinde kurulmuş. Kalınlığı birkaç yüz metreye çıkabilen bu Neojen çökelleri, İstanbul'un kuzeyindeki veya Anadolu yakasındaki kayalara göre daha az sağlam bir zemin oluşturuyor.
AVCILAR DEPREM RİSKİ RAPORU
Avcılar İlçesi, orta-üst hasar görebilirlik puanına sahiptir. Bu doğrultuda ilçede depremle ilgili kuruluşlar ve depreme yönelik faaliyetlerin eksik olması sosyal açıdan da hasar görebilirliği artırmaktadır.
Avcılar ilçesi İstanbul’daki diğer ilçelere göre soysal hasar görebilirlik ve afet riski açısından üst sıralardadır.
Avcılar’daki en riskli bölgelerin Yeşilkent ve Cihangir mahalleleri olduğu görülmektedir. Bunun başlıca sebebi bu bölgelerde imar açısından sıkıntılar bulunmasıdır.
Avcılar’da yapılan bu çalışmalar ışığında hasarının başlıca nedeninin zemin büyütmesi, bina kalitesinin düşüklüğü ve ilçeyi çevreleyen fay hatlarının kırılma noktalarına yakınlığı olarak söylenebilirken yine bu etüt çalışması doğrultusunda
Avcılar’daki binaların heyelan kütleleri üzerinde bulunması da hasarın bir diğer önemli nedenleri arasında gösterilebilir.
Hazırlanan yerleşime uygunluk çalışmasında İBB ve Avcılar Belediyesi tarafından 15 farklı çeşit mikro bölgeleme haritası hazırlanmış bu çalışmalar çakıştırılarak yerleşime uygun ve uygun olmayan alanlar detaylı olarak belirtilmiştir.
Özetle bu çalışmaların sonucunda farklı yüksek tehlikeler barındırması dolasıyla bazı alanların yerleşime uygunluğu olmadığı tespit edilmiş ve bu alanlarda yapılaşma olmaması gerektiği tavsiye edilmiştir.
Mw=7.5 büyüklüğündeki senaryo depreminin, en kötü senaryo olan gece meydana gelmesi halinde, Avcılar’da ortalama 465 civarında can kaybı meydana gelebileceği, yaklaşık 239 kişinin ağır yaralanabileceği ve 1.385 kişinin de hastane şartlarında tedavi görmesi gerekebileceği öngörülmektedir. Deprem nedeni ile meydana gelen bina hasarlarının önemli bir etkisi de binaların barındırma özelliğini kaybetmesidir. Acil barınma ihtiyacının belirlenerek, bunun karşılanması için gerekli ön planlama ve çalışmaların yapılması, özellikle yoğun yapılaşmaya maruz metropol alanlarda beklenen depremler için kritik önemdedir. Deprem sonrası insanların, hasarlı olmasa da binalara girmeyip bir süre dışarda olmayı tercih etmeleri de genel resmi ağırlaştıran bir durumdur.
Avcılar’da Mw=7.5 senaryo depremi sonrasında yaklaşık 34.941 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı tahmin edilebilir. Hane başına 3 kişilik nüfus kabulüyle, yaklaşık 104.823 kişinin acil barınma ihtiyacı olacağı beklenmektedir. Bu tahminlerde de depremin oluş şekline göre, hasarlarda gördüğümüze benzer belirsizlikler bulunmakta olup, deprem sonrası gerçekleşen acil barınma ihtiyacı içindeki nüfus verilen değerin altında ya da üstünde gerçekleşebilir.
Mw=7.5 büyüklüğündeki senaryo depreminde, Avcılar’daki binaların ortalama %39’unun hasar görmeyeceği tahmin edilmektedir. Binaların ortalama %34’ünün hafif, %21’inin orta, %5’inin ağır ve %1’inin de çok ağır hasar görmesi beklenmektedir. Avcılar’da, analiz edilen toplam bina sayısı 26.762’dir. Ağır ve çok ağır hasarlı binaların aldıkları deprem hasarının, onarılamayacak boyutta olabileceği ve bu hasar seviyelerindeki binaların yıkılıp tekrar yapılması gereğinin ortaya çıkacağı öngörülmektedir. Öte yandan, orta hasarlı binaların da onarım yerine yıkılıp yeniden inşası çoğunlukla daha uygundur. Senaryo depreminde, Avcılar’daki binaların yaklaşık %27’sinın (yaklaşık 7.039 bina) orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin edilmektedir. Yaklaşık 19.723 binanın ise, hasarsız veya hafif hasarlı olması beklenmektedir.
