Sonuç bir yönüyle sürpriz, bir yönüyle değil. İran seçimlerinde 'sürpriz' görüntüsünü bozan bildik bir el: İlk turun hemen öncesinde İran'da yerleşik siyasî sistemi hedef alan George W. Bush toplumun dışlanan kesimlerini 'istenmeyen' kişinin arkasında buluşturdu. Sonrası bildik bir hikâye: Daha önce denenmiş hayli yaşlı Haşimi Rafsancani'ye eli gitmeyen halkın çoğunluğu, oyunu, Mahmud Ahmedinejad'a verdi...

İran'ın şimdi belediye başkanlığından gelme 'sivil' bir cumhurbaşkanı var. İran özelinde 'sivil' molla (dinadamı) olmayan anlamını taşıyor... Bugüne kadar 'cumhurbaşkanı' denildiğinde akıllarına savrulan cüppeleriyle dinadamı kisveli kişiler gelen İranlılar, son seçimde, inşaat mühendisliği eğitimi almış doktoralı birinden yana tercih kullanmış oldu. Bu bir ilk. Yalnız 'sivil' cumhurbaşkanının bir başka şaşırtıcı özelliği var: Söylemi 'molla' sıfatı taşıyan nice dinadamından çok daha keskin. Epeydir unutulmuş bir slogan onunla birlikte yeniden canlanıyor: "İmam Humeyni'nin çizgisi..."

Acaba bu yeni durum İran'ı, bölgeyi ve ABD'nin tavrını nasıl etkiler?

İlk açıklamaların işaret değeri yüksek değil. Ortayol, ilerleme ve kalkınma... Genellikle bu sözcüklerin altını çizdiği görülüyor yeni Cumhurbaşkanı Ahmedinejad'ın... ABD ile ilişki kurmak zorunda olmadıklarını, Avrupalıların artık 'fildişi kuleleri'ni terk etmeleri gerektiğini ve ülkesinin barışçı nükleer enerji programına devam edeceğini söylemesi beklenen çıkışlar... Bunları yatıştırıcı cümlelerin tâkip etmesi de... Büyük bir ihtimalle, yeni cumhurbaşkanının dönemi, bir yandan ülkesine mesafe aldırmaya çalışırken, bir yandan da onu yabancı tasallutundan uzak tutma gayretiyle geçecek...

Tabii soru şu: O ne kadar gayret ederse etsin bu sonucu sağlayabilecek mi? Ülkesini ABD ve bölgedeki uzantıları ile çatışma noktasına gelmekten koruyabilmesi, bugünün şartlarında, hiç de kolay değil. Özellikle nükleer alandaki çalışmaların 'barışçı' amaçla yapıldığı iddiasını kabule hazır görünmüyor ABD; Avrupa'nın telkinlerini de yeterli bulmuyor. Irak'ta sıkışan elini biraz daha rahat hissetse radikal bir çıkış yapacağını veya İsrail'in saldırısına onay vereceğini gizlediği de yok.

Kırılma noktası herhalde 'nükleer' sözcüğü üzerinde sürdürülecek tartışmalar olacak...

Yeni cumhurbaşkanının 'İmam'ın çizgisi' diye belirlediği politikalar, İran'ın bir hayli zamandan beri içte ve dışta alenen sürdürmediği 'radikal' çizginin canlandırılmak isteneceğini akla getiriyor. O sözlerin hayata geçirilmesi zor olmasa da sorunlu; özellikle de İran halkının tercihlerinin sınanması anlamını taşıyacağı için... Bu da akla pek çok başka ülke için de geçerli farklı bir ihtimali getiriyor: Radikal görünüp reformcu davranmak... Muhammed Hatemi döneminde 'reformcu' cumhurbaşkanı ile 'radikal' sistem arasındaki çelişki, radikallerin ağır basmasıyla değişim hamlelerinin boşa çıkmasına sebep olmuştu; 'radikal' yeni cumhurbaşkanı, sisteme, kendisini reforma tâbi tutma cesareti verebilir.

Bu da bildik bir tavır: "Reform yapmak gerekiyorsa onu da biz yaparız" tavrı...

Komşusunda meydana gelen bu pek beklenmedik gelişme Türkiye için hem fırsatları hem de tedirginlikleri içinde barındırıyor. 'Fırsat', sistemle bütünleşebilen bir cumhurbaşkanı, ikili ve bölgesel ilişkilerde, 'güven' unsurunun öne çıkması demek çünkü. Yeniden benimsenen radikalliğin sınır dışına taşması tedirginliği ise sürdürülebilecek güvene dayalı ikili ilişkilerle pekâlâ giderilebilir.

İran'daki seçimler hiçbir şey öğretmediyse zaten bildiğimiz iki gerçeğin hâlâ geçerli olduğunu hatırlattı: Halkın iradesine 'dışarıdan müdahale' her zaman tepkiyle karşılanıyor; bu bir... Diğer gerçek de şu: Genç ve bilinmeyeni yaşlı ve eskimiş yüzlere neredeyse hep tercih ediyor halk...

Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad İran ve dünya için ilginç bir deneyim olacak gibi.

FEHMİ KORU

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu

Online İlan