EVİN GÖKTAŞ

LAİK GETTOLAR YA DA GÖZTEPE CAMİİ PROJESİ

RASİH YILMAZ
Fransız yazar Ernest Renan İslâmiyet'in bilim, felsefe ve özgür düşünceye aykırı yanının bulunmamasına rağmen, din ve devlet birlikteliğinin, Müslüman ülkelerin geri kalmasına sebep olduğunu belirtir. Devlet-din birleşiminin daima ilerlemeye ve değişmeye engel olmasına vesile olduğunu da kaydederek bu durumdan da Arapları ve Türkleri sorumlu tutar. Bulunduğumuz sınırlar içerisindeki gelişmeler ve güncel yaşanmış okumalar, en azından Renan'ın söylediklerinde az da olsa haklılık payı olduğunu bizlere gösteriyor.

Din konusunun Türkiye gibi ülkelerde egemen gündemler adına daima önemli bir yeri vardır. Medyada din üzerinde sık sık durulması Türkiye'de din konusunun önde gelen bir konu maddesi olduğunu da zaten gözler önüne serer.

Ayrıca toplumlarda örgütlü din ticaretini yapan -iki taraflı- belli güçlerin siyasal politikada artan bir biçimde egemenlik kazanmaya başlaması, din gündeminin hassasiyetini de alabildiğine artırır. Çünkü toplum mühendislerinin, kendi rüştlerini ispat etmeleri adına rahatça at koşturabildikleri ender ülkelerden biridir Türkiye.

Hatta inanç(lar) düzleminde toplum bilincinin sinir uçlarının üzerine gidilerek yönetenlerle, yönetilenlerin uyumu adına -belki de zora ki- şekillendirilmeye çalışılan sosyal yapı dizaynlarının varlık çabalarından bile bahsetmek mümkün olabilir. Oysa ki sunulanın (arzu edilenin) aksine toplumsal bir varlık olan insanın, topluma yerleştirilmeye çalışılan ve çoğu zaman birtakım menfaat ilişkileri ile iç içe bulunan inanç ve değer görüntülerinin tesirinden uzak bir perspektife sahip olabilmesi gerekir.

Halkın gündemi farklı

Bu aralar, sanki toplum mühendisleri (yine - yeniden) Türkiye'de ilginç(!) bazı projeler üzerinde çalıştıkları izlenimi vermek için enteresan bir çaba içerisine girdiler. Örneğin bir zamanlar ülkenin değişmez tartışma konuları arasında kendisine 1.sırada yer bulan Taksim Camii inşası polemiğine son günlerde Göztepe Parkı Camii projesinin eklenmesi gibi. Tuhaftır ki 'Göztepe Parkı Camii projesi gündemi sarstı' diyecek kadar iddialı manşetlerle, kamuoyu oluşturma arzusunda olunmasından ise nedense halkın haberi yoktur. Çünkü Türkiye'nin gündemi alabildiğine farklıdır ve halkın veya sosyal yapının Göztepe Parkı Camii projesi merkezli olumlu veya olumsuz ciddi sarsıntılar(!) geçirmediği de ortadadır. Camii tartışmalarının en hası (!) konumunda olan Taksim Camii projesinin çıkış noktasına inerek Türkiye'nin yaşadığı son ibadethane krizi olan Göztepe Parkı Camii projesi ile birlikte aslında Türkiye'nin bazı katmanları adına hiçbir şeyin değişmediğini de fark edersiniz.

Taksim Camii projesi

Taksim Camii projesi ilk olarak 1968 yılında, Taksim Meydanı düzenlemesi ve bir cami inşaatı önerisiyle gündeme gelmişti. Dönemin başbakanı Süleyman Demirel'in kurduğu Milliyetçi Cephe (MC) hükümeti döneminde, Taksim Camii'nin inşaatı için ilk resmi adım atılmıştı. Uzun çalışmalarının tamamlanmasından kısa süre sonra ise 1980 Darbesi yapıldığı için cami yerine otopark inşası düşünülmeye başlanmıştı. 1984'de belediye başkanlığına seçilen Bedrettin Dalan, Cumhuriyet Anıtı'nın yer aldığı Taksim Meydanı ve çevresinin düzenlenmesi amacıyla proje yarışması açmıştı. Taksim Meydanı'nı, Cumhuriyet Dönemi kimliğiyle bütünleşen bir kültür sanat ve kentsel yaşam alanı olarak ele alan projelerde Taksim Camii'ne ise yer verilmemişti.

Bedrettin Dalan'ın seçimi kaybetmesinden sonra görevi devralan Nurettin Sözen'in, meydanın ortasında İstanbul Metrosu Taksim İstasyonu inşaatını başlatması üzerine, projenin uygulanması olanağı da ortadan kalkmıştı. Sonraki seçimlerde ise başkanlık koltuğuna bu kez Recep Tayyip Erdoğan oturmuştu. Erdoğan, Taksim ile ilgili bir başka projeyi, Taksim Camii projesini gündeme getirmişti. Gündeme tekrar gelmişti gelmesine ama yıllar geçmesine rağmen her hangi bir gelişme olmayınca yalnızca gündeme geldiğiyle kalmış olacaktı Taksim Camii projesi.

Muhtemelen Göztepe Camii projesi de Taksim'de olduğu gibi hayata geçirilmeyecek. Aslına bakarsanız cami olgusunun sembolik anlamda siyasi ve toplumsal bir izdüşümü olduğu varsayımıyla belediye meclisinden böyle bir tasarı başkanlık tarafından geçirildiyse bu karar yeniden ele alınmalıdır. Yok eğer toplumun talepleri ve ihtiyaçları adına bu proje hayata geçirilmek isteniyorsa alınan karardan irade-i güç adına kesinlikle geri adım atılmamalıdır.

Yaşananlar düşündürücü

Aynı şekilde hem medya, hem de Kadıköy, Göztepe ve civarında toplum mühendisliğine soyunanlarda cami olgusunun -aynı şekilde- temsiliyetine karşılık gelen bazı anlamları düşünerek ve bundan rahatsız olarak böyle bir çıkış yapıyorlarsa bu gerçekten düşündürücü ve şüpheli bir durumdur. Bu tür bölgesel yaklaşımlar ve duruşlar hukukun ve kanunun esnekliği adına suistimaller doğuracak, bölgesel keyfi yönetim anlayışlarını ortaya çıkaracaktır. Ve bir çeşit bölgesel bölünmelere ve kutuplaşmalara sebebiyet verecektir. Hatta bizce çeşitli 'gettolar' meydana getirecektir. Zaten buna benzer sınıfsal ve toplumsal yerleşim birimlerinin olduğu hep iddia edilmiyor muydu? O zaman var olduğu varsayılan, 'Muhafazakar gettolar', 'Anarşist gettolar', 'Varoş gettoları'na, 'Laik gettolar'ı da eklersek sanırız yanlış bir konumlandırma ve sıfat yüklemesi yapmamış oluruz.

'Laik gettolar' olarak nitelendirilebilecek mevcut bölgeler adına bazı çevrelerde belki de ciddi bir 'din fobisi' vardır kim bilir? Oysa ki her şeyden önce çağdaşlaşma; kişinin her türlü baskıdan kurtarılmasını, kişinin bireyselleştirilmesini, temel hak ve özgürlüklerinin korunmasını, gelenek ve göreneklerin akıl süzgecinden geçirilmesini içermesi gerekir diye biliyoruz.

Din üzerinden rant

Artık Türkiye'de hangi kurum ve kuruluş olursa olsun dini veya siyasi hiçbir sembolik değerin ardından giderek (buna camiler de dahil) rant peşinde koşmamalıdır. Yerine göre bir eşya, bazı canlılar, beden hareketleri, kıyafetler, bir sembol olarak kullanılabilirler. Mesela hilâl İslam'ın, haç Hıristiyanlığın sembolüdür, arkalarında derin ve karmaşık bir anlam dünyaları vardır. Burada üzerinde durulması gerekli önemli noktalardan birisi de, bir sembolün bir başka yerde kullanımı, mesela hukuki sembolün eğitimde, eğitimin dinde, dini sembollerin siyasette kullanılmasının doğurabileceği sorunlardır. Türkiye'de yönetimsellik ve yetkisiz yönetme arzusu din siyaseti çerçevesinde yürüttüğü, sembollere tavır koymanın halk katlarında içselleştirilebilecek bir gerekçesini bulamamıştır. Bu çerçevedeki bazı icraatlar toplumsal güvenden pekçok şey alıp götürmüş, arkasında duran kurumları ve çevreleri da esaslı biçimde yıpratmıştır.