Bundan yedi yıl önce BM tarafından "güvenli bölge" ilan edilen Srebrenica'da Sırplar II. Dünya Savaşı'ndan bu yana Avrupa'nın en büyük katliamını gerçekleştirdiler. O günden bu yana da Srebrebica'nın adı katliamla yanyana anılır oldu. 1992 yılında eski Yugoslavya topraklarında savaş başlamadan önce Srebrenica'da nüfusun %75'ini Müslüman Boşnaklar oluşturmaktaydı.

Katliamı gerçekleştiren Sırplar ise şehrin sadece toplam nüfusunun sadece %23'lük kısmını teşkil etmekteydi. Srebrenica'nın nispeten izole bir bölgede bulunması şehri Sırpların 1992 yılında Bosna-Hersek'e yönelik başlattığı saldırıların ilk hedefi olmaktan korumuştu. 1993 yılında BM, Srebrenica şehrini "güvenli bölge" ilan etti ve bölgeye Hollandalı barış gücü birlikleri yerleştirildi. Buna güvenerek Srebrenica'da yoğunlaşan Müslüman Boşnaklar, Sırplar için hazır hedef haline geldiler.

11 bin 363 erkek kurşuna dizildi

6-16 Temmuz 1995 tarihlerinde Sırplar Srebrenica şehrini ele geçirdiklerinde ve hunhar katliamlarına başladıklarında uluslararası topluluk katliamı izlemekle yetindi. BM Güvenlik Konseyi ve beş üyeli İrtibat Grubu "güvenli bölge"yi koruma konusunda hiçbir müdahalede bulunmadı. Ratko Mladiç yönetimindeki Sırp askerleri 400 kişilik Hollandalı birliği safdışı bırakarak şehri ele geçirdi ve 23.000 Müslüman kadın ve çocuğu şehirden çıkardı. Bundan sonra da Sırplar 11 bin 363 Müslüman yetişkin erkeği kurşuna dizerek ya da akla hayale gelmeyen işkence yöntemleriyle öldürdüler. Sırplar katliamı gizlemek için gerekli hazırlıklarını bitirdikten sonra bölgeye araştırma komisyonları gönderildi. Katliamın boyutları katliama dair ipuçlarını yok etmeyi imkansızlaştırmıştı. Kızılhaç yetkilileri olaydan sonra Srebrenica çevresinde tespit edilen toplu mezarlardan 2200 ceset çıkardılar ve cesetlerine rastlanamayanları da kayıp ilan ettiler. Yerleri belirlenen 21 toplu mezarda ise 4000 Müslümanın cesedinin bulunduğu yönünde bir tahmin yapıldı.

BM ve Hollanda suçlu!

Katliamın ardından BM'ye ve Hollanda hükümetine yönelik eleştiriler uzun süre dünya kamuoyunu meşgul etti. Nisan ayında bu eleştiriler nihai bir rapor haline getirilebildi. Hollanda Savaş ve Dokümantasyon Merkezi tarafından 6 yılda hazırlanan 3400 sayfalık raporda, Hollanda birliği koruması altındaki Srebrenica'da 11 bin 363 kişinin Sırplar tarafından katledilmesinde BM ve Hollanda hükümetinin sorumluluğu bulunduğu açıklandı. Raporda ayrıca, Hollanda birliğinin Ratko Mladiç komutasında 9 Temmuz 1995'te harekete geçen Sırp askerlerine karşı koruma görevi için hava desteği istediğinde, UNPROFOR'un bu desteği vermemekle katliamda sorumlu bulunduğu kaydedildi.

Raporun açıklanmasının ardından Başbakan Wim Kok başkanlığındaki Hollanda hükümeti "Srebrenica katliamının durdurulamamasını kınayan resmi raporla ilgili olarak" istifa ettiğini açıkladı. Dünya kamuoyunda "onurlu bir davranış" olarak nitelendirilen bu tavır Bosnalı Boşnakların sorumluluklarını yerine getirmeyen Hollandalı askerleri affetmelerini sağlayamadı ve onların yakınlarını geri getiremedi. Bugün Filistin'in Cenin kentinde de benzer bir senaryo ile karşılaşan Müslümanlar için artık BM güvenilir olmaktan çok uzak. Katliamın baş sorumlularından Ratko Mladiç, olayın üzerinden 7 sene geçmiş olmasına rağmen hala özgürce dolaşıyor.

FATMA TUNÇ / IHH