Geçtiğimiz haftalarda gösterime giren Koş Lola Koş'dan sonra ikinci bir Alman filmi daha girdi vizyona: Deney. Ödüllü yönetmen Oliver Hirschbiegel'in yönetmenliğini yaptığı "Deney", çağdaş Alman sinemasının en güzel örnekleri arasında bulunuyor. Mario Giardano'nun "Siyah Kutu" adlı romanından uyarlanan filmin senaryosu bizim için hayli tanıdık. İki bilim adamının insanların kaç gün içinde otoriteye boyun eğebileceğini öğrenmek amacıyla gerçekleştirdikleri deneyin konusunu, 8'i gardiyan 12'si mahkum olmak üzere normal hayattan seçilen 20 kişinin 15 gün süreyle hapishane koşullarını taşıyan bir binada birlikte yaşamaları oluşturuyor.

Otoriteye ram oluş ne kadar sürer

Özelde akraba kavramlar olan 'şiddet' ve 'otorite'nin etken ve edilgen bakışaçılarına göre insan doğasında ne tür değişimlere yolaçabileceğini çarpıcı bir şekilde özetleyen film, genelde de para, şiddet ve medya üçgeniyle yönetilen dikta rejimlerinin nasıl işlediğini yansıtıyor. Savunmasız bir azınlık ile güçle donatılmış otorite arasında girilen erk savaşında, otoriteyi temsil eden tarafın demokratik yollara başvurmak yerine şiddete daha yatkın olduğunu, para tutkusunun insanları nasıl özünden soyutlayabileceğini, medyanın gündem malzemesi oluşturmak için yaptığı tehlikeli hamlelerin ortalığı nasıl toz dumana boğabileceğini anlatan film, bir ayağıyla da insan hakları ihllallerinin yaşandığı üçüncü dünya ülkelerindeki hapishane koşullarını gündeme getiriyor.

Hırs, aşk, para, şiddet, baskı, erk savaşı, sevgi, adalet gibi temel kavramların çarpıştığı film boyunca, yönetmen insan doğasında yatan çirkinlikleri tüm çıplaklığıyla, sarsıcı bir üslupla aktarıyor. Tabii filmden çıkan bir başka mesaj da, toplumsal gerçekler üzerinde oynamanın zaman zaman beklenenin aksine tehlikeli sonuçlar doğurabileceği.

Labirentteki insancıklar

İki bilimadamının geliştirdiği tezi sınamak amacıyla gazeteye verdikleri bir ilanla başlayan Deneyde, gerilim yavaş yavaş ama temkinli, bir şekilde gelişiyor. Yaşamını şoförlük yaparak sürdüren ama asıl mesleği gazetecilik olan Tarık Fahd'ın gazetedeki bir deneyle ilgili ilanı okumasıyla birlikte hayatı değişecektir. İki hafta karşılığında 2.000 dolarlık ödül vaadedilen deneyin içeriğini koşulları bakımından tıpatıp hapishaneye benzetilen bir ortamda, 20 kişinin birarada 15 günü geçirmesi oluşturur. Agresif davranışların araştırılmasına yönelik seçilen deney mekanı, beş gün içerisinde kanlı cinayetlere sahne olacaktır. 8 kişiye gardiyan 12 kişiye mahkum rolünün biçildiği deneyde, mahkumlardan kurallara uymaları, gardiyanlardan hapishane içindeki düzeni ve adaleti sağlamaları istenir. Gardiyanlar bedeli ödenmemiş otoriteyi kötüye kullanmakta hiç gecikmezler. İlk günlerde gardiyanlar ve mahkumlar arasında başlayan gerilimin zaman ilerledikçe tırmanmaya başlamasıyla birlikte masum düşüncelerle başlatılan deney rayından çıkmaya başlar. Hapishane içindeki gerginliğin tırmanmasında, eski bir gazeteci olan Tarık'ın haber malzemesi oluşturmak amacıyla gardiyanlar ve mahkumlar arasındaki gerilimi arttırmaya çalışmasının da büyük payı vardır.

DENEY

Yönetmen: Oliver Hirschbiegel
Oyuncular: Moritz Bleibtrau (Tarık), Justus Von Dohnanyi (Berus), Christian Berkel (Steinhoff), Andrea Sawatzki (Dr. Jutta Grimm), Oliver Stokowski, Nicki von Tempelhoff, Timo Dierkes ve Antoine Monot Jr.
Görüntü yönetmeni: Rainer Klausmann